"Als je negatief denkt over een kind, dan wéét het dat"

Iedereen heeft ze: vooroordelen. Voor leraren is het essentieel om zich daarvan bewust te zijn en er iets tegen te doen, omdat ze zo’n enorme invloed hebben op het leven van hun leerlingen. Het nieuwe Fontys-lectoraat Waarderen van diversiteit helpt leraren daarbij. Lector Linda van den Bergh houdt op 4 juli haar lectorale rede.

_{door Debbie Langelaan}
De ambities in het Nederlandse onderwijs zijn pittig: iedere leerling moet onderwijs krijgen dat bij hem past, dat zelfs ieder individueel talent naar boven haalt. Sinds 2014 moet dat ook nog in groepen waarin alle kinderen bij elkaar zitten, of ze zich nu heel goed kunnen concentreren of juist ADHD hebben, taalachterstanden hebben of juist excellente leerlingen zijn. Niemand mag meer buiten de boot vallen in het zogeheten passend (basis-, voortgezet en middelbaar beroeps-) onderwijs.

Alle niveaus
“Ga er maar aan staan, als leraar”, zegt Linda van den Bergh. De nieuwe lector weet uit eigen ervaring hoe ingewikkeld het is: ze was zelf ooit leerkracht in het basisonderwijs en remedial teacher. “Met name daar zitten kinderen van alle niveaus samen. Die leraar moet het allemaal doen.”

Het lectoraat wil de leraar ondersteunen. “Met methodes en goede voorbeelden, maar ook door hem bewust te maken van zijn eigen verwachtingen van leerlingen.” Want die verwachtingen bepalen in belangrijke mate hoe de leraar zijn leerlingen bejegent. En dat heeft weer invloed op de prestaties van de leerlingen. “Om kort te gaan: als een leraar weinig van een leerling verwacht, gaat deze zich daarnaar gedragen en dus slechter presteren. En dit gebeurt in alle onderwijssectoren, ook in ons eigen hoger beroepsonderwijs.“

Ongelijkheid
Maar is het niet gewoon zo dat een leraar, vaak op basis van jarenlange ervaring, snel doorheeft wat de mogelijkheden van zijn leerlingen zijn? En dat er nu eenmaal ongelijkheid is? Van den Bergh, die orthopedagogie studeerde en provoveerde op het onderwerp feedback tijdens het leerproces, weet vrij precies hoe het werkt bij leraren. “Ik heb onderzoek gedaan met tientallen schoolklassen naar het verschil in verwachtingen die leraren hebben van Nederlandse kinderen en kinderen met een migratieachtergrond. En ja, die laatste groep doet het minder goed, vooral op taal. Maar: ze doen het nog veel slechter naarmate de verwachtingen lager zijn. Voor leerlingen met gedrags- of andere problemen werkt het niet wezenlijk anders. Als je negatief denkt over een kind, dan wéét het dat.”

En dat mag niet gebeuren, vindt Van den Bergh. “Er zijn verschillen in schoolsucces voor verschillende groepen leerlingen. Maar het onderwijs mag ze niet vergroten. De leraar moet zich bewust worden van zijn verwachtingen en vooroordelen, zodat hij er iets tegen kan doen.’’

Aannames
Maar hoe? Het lectoraat ontwikkelt methodes en begint dan bij de leraar die bij Fontys in de schoolbanken zit. Die moet een reflectieve, onderzoekende en kritische houding aanleren. Dat werkt het beste door elkaar erop aan te spreken. “Het komt er eigenlijk op neer dat als je een collega zomaar een aanname eruit hoort gooien, dat je dan meteen vraagt: hoe weet je dat? Is dat echt waar? En zo moet je ook over je eigen uitspraken nadenken.’’

In de klas is het belangrijk om een open, onbevooroordeelde houding aan te nemen. “Een mooi voorbeeld dat ik onlangs zag was een lerares die haar klas leerde vermenigvuldigen met getallen boven de duizend. Zij gaf een eerste instructie, wie het snapte mocht daarna de opgaven gaan maken. Daarna kwam wat meer instructie, en mocht weer wie het snapte aan de opgaven werken. En dan nog een derde ronde.

Na afloop ziet zij dat er leerlingen zijn die na één keer al zijn gaan werken, maar alles fout hebben. Zij zegt dan: misschien de volgende keer blijven luisteren tot je het echt snapt. Op deze manier verdeel je de klas niet zelf in sterke en zwakke groepjes, maar laat je het aan de leerlingen. En je leert hen hoe ze kunnen leren, dat is wat ze nodig hebben in hun toekomst.’’ Dit soort ‘best practises’ deelt Van den Bergh zoveel mogelijk met het werkveld en haar studenten.

Brug
Voor de nieuwbakken lector is het belangrijk dat het lectoraat een rechtstreekse verbinding heeft met het werkveld. ‘’Ik zie het lectorschap als een brug tussen theorie en praktijk. Daarom wil ik in het hbo werken, niet op een universiteit. Voor mij, met mijn loopbaan en missie om bij te dragen aan de kwaliteit van het onderwijs, is dit de mooiste baan die ik kan bedenken.”

En wanneer is het lectoraat geslaagd? “Als leraren en schoolleiders zeggen: daar hebben wij en onze leerlingen echt iets aan gehad.”

Installatie
Belangstellenden kunnen zich aanmelden voor het seminar ter gelegenheid van de installatie van Linda van den Bergh op 4 juli.