Aloude onderwijsstage als bron van vernieuwing
Het is de oudste stagevariant binnen Fontys, lerarenopleider van origine: de onderwijsstage. Fontys Kind en Educatie sluit nauw aan bij actuele ontwikkelingen en is voorloper, met nieuwe onderwijs- en evaluatievormen. “Je belandt in het diepe. Dat is het moeilijke én het fijne.”
Met die uitspraak verwijst vierdejaarsstagiaire Jasmijn Corstens (22) naar het portfolio, de ‘open’ evaluatievorm die sinds 2018 gebruikt wordt bij pabostages. Het is één van de dingen waarmee FKE-studenten zich onderscheiden: de ‘afvinklijst’ met een formele puntenwaardering is vervangen door een rapportage waarin studenten de eigen ontwikkelingsvoortgang laten zien.
Leerkuil
“Tijdens de opleiding maak je drie portfolio’s”, vertelt Jasmijn, die bezig is met haar eindstage in groep 4 van basisschool De Harlekijn in Son. “De gewenste competenties blijven gelijk, bijvoorbeeld het pedagogisch handelen in de klas en omgaan met verschillen tussen leerlingen, alleen verdiepen ze zich.”
Aan het eind van de vierdejaarsstage heeft het portfolio een zodanige kwaliteit dat een student klaar is voor de beroepspraktijk. De mate van zelfredzaamheid die hierbij wordt gevraagd, is soms lastig. “Je moet wennen aan zo veel eigen verantwoordelijkheid”, zo vat Jasmijn haar proces samen. “Je wordt in het diepe gegooid. Dat is het moeilijke, maar juist ook het fijne.”
Vincent Hoeks, opleidingscoach bij FKE, erkent: “Het formuleren van je eigen leervragen is in het begin abstract. Laat staan hoe je daaraan een passende leeruitkomst koppelt en hoe je die vastlegt.” Dat het stagiairs vrij staat hun groei niet alleen aan te tonen op papier maar ook aan de hand van foto’s, audio of filmpjes, is vaak ook wennen.
Het zijn bewust gekozen obstakels. “Dit is de ‘leerkuil’ waar we studenten doorheen sturen. Als zij eenmaal over hun aanvankelijke onzekerheid heen zijn, waarbij wij ze natuurlijk helpen, zijn ze zelfsturend en beter toegerust op de vaak onvoorspelbare praktijk.”
Buitenlokaal
Basisschoolcoach Marjon Dozy van De Harlekijn omarmt zulke vernieuwingen. Met acht klassen en ruim 170 leerlingen is de Sonse basisschool weliswaar klein, evengoed is ze op meerdere vlakken onderscheidend. “We zijn een typische dorpsschool en ook weer niet. Van de basisscholen in Son en Breugel hebben wij bijvoorbeeld met 17 procent de grootste populatie leerlingen met een immigratieachtergrond.”
Daarbij is de praktijk buiten het klaslokaal belangrijk. Dozy: “Onze school is voorloper qua ‘ontdekkend’ en ‘werkend’ leren, net als de Fontys-pabo.” Dozy verwijst naar het Vergroeningskamp dat FKE vorig najaar in Mariahout organiseerde: “De leerlingen gaan een ochtend naar een herfstbos en doen onder leiding van studenten opdrachten. Die bijzondere context brengen we dan in verband met meerdere verdiepingslessen. Niet alleen biologie, maar ook rekenen (tafels oefenen met behulp van eikeltjes) en taal, met allerlei namen van dieren en planten.”
Bovendien leren kinderen zo dat er ook buiten veel te beleven is. “Veel leerlingen missen het contact met de natuur. Mede daarom hebben we een buitenlokaal aangelegd, op basis van een eigen ontwerp van de kinderen.”
Vincent Hoeks is een warm beijveraar van deze ‘nieuwe’ leervormen. “Het blijkt dat bij ‘leren in beweging’ stof beter beklijft dan wanneer je die alleen maar in de klassikale context tot je neemt. Vanuit zulke principes stimuleren we onze studenten, en indirect hun stagescholen, om vaker buiten les te geven.” [Tekst gaat verder onder foto]
Binnen FKE raakt ontdekkend en werkend leren steeds verder verankerd en Jasmijn Corstens is blij dat ook De Harlekijn ervoor open staat. Voor andere stageplekken gaat die vernieuwingsdrang nog te snel. “Veel scholen blijven traditioneler werken. Dan probeer ik vanuit mijn opleidingspraktijk een leuke les te organiseren, maar staat je stagebegeleider erop dat je de methode volgt.”
Opleidingsschool
De Harlekijn is een van de vaste ‘opleidingsscholen’ voor Fontys Kind en Educatie. “Dat omvat een brede uitwisseling van kennis over de stagepraktijk”, legt Marjon Dozy uit. “Niet alleen met Fontys maar bijvoorbeeld ook met Hogeschool voor leraren De Kempel in Helmond en de andere Sonse basisscholenscholen.”
“De opleidingsschool speelt een wezenlijke rol in de ontwikkeling van de student”, volgens Hoeks. “Tijdens een vierjarige opleiding breng je bijna de helft van je tijd daar door.” FKE en opleidingsscholen trekken op als gelijkwaardige partners, ter verbetering van de stagepraktijk maar ook bij de ontwikkeling van nieuwe lesstof. “(Actuele) afstemming daarvan gebeurt bijvoorbeeld tijdens de ‘POS-dagen (‘Partners Opleiden in School’), als alle verschillende mentoren, basisschoolcoaches en directeuren aanschuiven bij FKE.”
Een concrete aanpassing vond bijvoorbeeld plaats rond het stage-eindgesprek. “Stagiairs (op een andere school dan De Harlekijn, red.) waren daarmee niet ‘happy’. Ze vonden de rolverdeling in deze gesprekken en het doel ervan niet helder. In overleg met de basisschoolcoach is toen een nieuw format gemaakt. Naderhand is het ook doorgevoerd op andere opleidingsscholen.”
Juiste beroep
Jasmijn Corstens vindt dat het FKE-curriculum nauw aansluit bij ontwikkelingen in het veld. “Tijdens de opleiding zaten we altijd bovenop vernieuwingen, bijvoorbeeld qua educatieve methodes. En de visie van de pabo is puur gericht op hoe het er concreet aan toe gaat in de klas.”
Het gevoel dat ze het goede vak heeft gekozen, landt bij Jasmijn meestal bij de afronding van een stageperiode. “Dan voel ik dat ik de klas ga missen. Dat het weliswaar vakantie is, maar ik dóór wil.” Ze noemt zichzelf een typische ‘middenbouwjuf’. “Uiteraard heb ik alle groepen gehad, omdat je daarvan immers het meeste leert, vooral in het begin van de studie. Maar ik kom steeds terug bij groep 5 en 6. Daar kun je echt lesgeven en kinderen bijstaan met uitleg en hulp.” [Frank van den Nieuwenhuijzen]