AI in de journalistiek: toevoeging of niet?

Artificial Intelligence speelt een steeds grotere rol in onze samenleving en meer dan een kwart banen in Nederland loopt het risico op overname door AI. Om studenten kennis te laten maken met de mogelijkheden en beperkingen van AI in de nieuwsvoorziening, richtte Fontys Journalistiek een heuse AI-schaduwredactie op.

Marius Brugman is werkzaam binnen het lectoraat Journalistiek en verantwoorde innovatie en nam in zijn rol als docent en onderzoeker studenten van onder andere de minor AI for Society mee in het hele proces. “We hebben een week lang de nieuwsberichten van Omroep Brabant geschaduwd. Een week waarin we niet alleen kennismaakten met ChatGPT als AI-vorm, maar ook met de mogelijkheden en gevaren van AI in de journalistiek.”

Om dat te bewerkstelligen kreeg de groep studenten iedere ochtend van Omroep Brabant een lijst met de verhalen van de dag. “Daarna was het aan ons om deze door te spreken, te kijken wat we ermee konden en hoe ver we kwamen met het nabootsen en uitwerken van verhaalideeën via artificiële intelligentie.”

Politieberichten
Op sommige vlakken kon ChatGPT veel betekenen voor de journalistieke redactie. Dat ging voornamelijk om berichten waar veel data al voor bekend was. “Zoals 112-berichten. We vroegen dan aan ChatGPT om een artikel te schrijven over een man die overvallen was in straat ‘X’ in Breda en dat er een verdachte was opgepakt. Eventuele politie-updates konden daarin goed verwerkt worden.”

Wordt daarbij aangegeven dat het bericht de stijl van Omroep Brabant heeft en een bepaald aantal woorden moet kennen, dan komt er ook echt zo'n tekst uitgerold. Maar een tekst is heel wat anders dan een nieuwsbericht. “Het ging tijdens dat proces vooral mis met alle informatie die in deze artikelen stond. ChatGPT bedenkt namelijk dingen die niet zijn gebeurd en verwijst ook niet naar bronnen die je hebt gebruikt. Dat maakt het in de praktijk lastig om deze vorm van AI in te zetten, omdat je tegen grenzen van journalistieke principes aanloopt.”

Man vs. machine
De studenten van dit project kwamen er ook achter dat ChatGPT niet makkelijk schrijft over bijvoorbeeld lokale Brabantse ondernemers, omdat daar online simpelweg te weinig informatie over te vinden is. “Daar is echt de journalist als mens nog voor nodig. Dat geldt ook voor het stellen van de juiste vragen of menselijke bronnen opzoeken en spreken.”

Moeten journalisten AI nu zien als bedreiging, of als spanningspartner? Volgens Brugman is AI in de huidige vorm nog niet goed genoeg om het werk van een journalist over te nemen. “Maar AI speelt al wel een rol op allerlei relevante vlakken, zoals de aanbevelingen van artikelen die je kunt lezen of voorbereidend onderzoek. Naarmate de tools beter worden zal AI dan ook steeds toegankelijker worden. Zo kan het bijvoorbeeld wel fijn zijn om ChatGPT een goede kop boven je artikel, een fotobijschrift of een social media tekst te laten genereren.”

Ontwikkelingen en tekortkomingen
Wat betreft de toekomst hebben de studenten van Fontys Journalistiek ook nog niet te vrezen, aldus Brugman. “Techniek die zich verder ontwikkelt kost altijd banen, maar er komen ook banen bij. Vijftien jaar geleden had geen enkele krant een social media redacteur, terwijl die teams nu alleen maar groeien. Wat AI doet in de toekomst voor ons vak is nog koffiedik kijken, maar we hoeven het niet als bedreiging te zien. Ga er vooral mee aan de slag. Dan zie je snel de mogelijkheden, maar ook zeker de tekortkomingen die we zelf toe kunnen voegen.” [Noëlle van den Berg]