Eindhoven,
30
juni
2017
|
10:04
Europe/Amsterdam

Van mining naar wining in Heerlen

Fontys-masterstudent Roel Derkx bedenkt gedurfd plan tegen leegstand in stadscentrum

Hoezo geen creatieve oplossingen voor de leegstand van kantoren in Nederland? Het eindwerkstuk van Fontys-masterstudent Roel Derkx lijkt gemaakt om de hartenkreet van lector Cees-Jan Pen eerder deze week op Bron te weerleggen. Want het is gedurfd, rigoureus en functioneel. De gemeente Heerlen hoeft het alleen maar uit te (laten) voeren...

In het centrum van Heerlen staat een gebouwencomplex, ooit het St Josephziekenhuis, al tientallen jaren (deels) leeg. Ook een kantoorgebouw ernaast staat te verkommeren. Het ziet er niet naar uit dat de stad, met zijn krimpende bevolking en relatief hoge werkloosheid, ooit nog een nieuwe kantoor- of woonkolos nodig heeft op de drie hectaren die de gebouwen nu beslaan.

Sluiting mijnen
Wat doe je dan met zo'n plek in het hart van de stad, was de vraag die de getogen Heerlenaar Derkx (32) zich stelde. Als deeltijdstudent architectuur én inwoner is de huidige situatie hem een doorn in het oog. "Ik vroeg me af: kan ik iets aan de leegstand doen en tegelijk sociaal-culturele ontwikkeling stimuleren, iets wat Heerlen goed kan gebruiken. Door de economische teruggang na de sluiting van de mijnen en de blijvende werkloosheid is de stad op dat vlak achtergebleven."
Derkx, die vandaag samen met 40 andere studenten zijn eindwerk exposeert in Tilburg bij de Hogeschool voor de Kunsten, besloot op zoek te gaan naar de positieve kanten van Heerlen en omgeving. "Het landschap rond de stad is prachtig, de heuvels trekken niet voor niets volop dagjesmensen die komen wandelen of fietsen. En de valleien maken het gebied geschikt voor wijnbouw, die is de laatste vijftien jaar weer in opkomst door de verbeterde grondkwaliteit. In de Romeinse tijd, toen Heerlen een van de grootste nederzettingen van Nederland was, lag er wel 3.000 hectare aan wijngaarden om de stad heen.''

Verticale wijnbouw
Dit bracht Derkx op het idee om 'de landschappelijke potentie een rol te geven in het oplossen van stedelijke problematiek'. Oftewel: een wijngaard aanplanten in hartje centrum. From mining to wining, zoals hij het zelf samenvat. Onder de grond, in de kelders van de dan verder gesloopte gebouwen, kan dan de productie plaatsvinden. Op een coöperatieve manier, die zoveel mogelijk Heerlenaren bij het project betrekt. En de oude kantoorkolos kan een tuinbouwflat worden: Derkx ziet experimenten voor zich met verticale wijnbouw. Het grondwater uit ondergrondse tunnels in Heerlen en omgeving, aangelegd voor de mijnbouw, kan de wijnstokken helpen groeien.
Had hij niet gewoon een leuk stadsparkje kunnen tekenen? "Jawel, maar in dit plan komt alles samen. Het is een oplossing voor het probleem van de leegstand maar ook iets wat historisch en landschappelijk klopt en waarop Heerlenaren trots kunnen zijn en zich aan kunnen verbinden. Daarom is het een wijnboerderij en geen aardappelveld. En er ligt een kans voor de stad, door te experimenteren met de teelt en wetenschappers erbij te betrekken, om uit te groeien tot een kenniscentrum op het gebied van (Nederlandse) wijnbouw."

De boer op
Het hoeft niet veel te kosten, heeft Derkx bedacht. De architect, die inmiddels bij een bureau in Hasselt werkt, heeft becijferd dat je met 1,5 miljoen een heel eind komt voor de eerste stap: het aanleggen van een wijngaard. Het slopen van de ziekenhuisgebouwen is de grootste kostenpost. Om er een echt bedrijf van te maken en ook de publieks-, educatie- en wetenschapsfunctie op te tuigen, is nog wat meer nodig.
Derkx gaat zeker de boer op met zijn plan. "Ik wil samen met mijn externe mentor naar de gemeente Heerlen stappen. Ik ben benieuwd naar de reacties." Die van Marc Glaudemans, studieleider en lector Stedelijke Strategieën bij de Hogeschool voor de Kunsten, is duidelijk. Derkx' werk werd gewaardeerd met een 8,7. Glaudemans is ook degene die het plan naar voren schuift als reactie op de verzuchting van collega-lector Cees-Jan Pen. "Diens oproep om met creatieve plannen te komen is natuurlijk vooral gericht aan de onroerend goedontwikkelaars in de Randstad. Daar is de vraag naar woningen groot, hier heb je juist met krimp te maken. Maar dit is een dapper plan, een mooie combinatie van herbestemming en een sociale component." [Debbie Langelaan]

Bovenste art impression: de wijnboerderij in het centrum van de stad. Onderste: ondergronds is er van alles te zien voor het publiek