‘Uitsluitend negatieve scenario’s voor economie'

Wat de economische gevolgen van de coronacrisis zullen zijn, is vrijwel onmogelijk te bepalen. Dat stellen Fontys-docenten en economen Anthony Murphy en Ewoud Jansen. Nooit eerder manifesteerde een pandemie zich op vergelijkbare wijze.

Natuurlijk, een aantal gevolgen van de coronacrisis kan iedereen zo invullen. Kijk maar om je heen: faillissementen, werkeloosheid, mensen die als gevolg daarvan minder geld uitgeven. Maar hoe zullen we met z’n allen reageren als de coronacrisis voorbij is en we het oude leven, voor zover mogelijk, kunnen hervatten?

Gaan we dan van blijdschap massaal weer de dingen doen we voorheen zo leuk en normaal vonden? Of blijven we voorzichtig? Wat voor blijvende gevolgen heeft de coronacrisis op de maatschappij en daarmee op de economie? Het zijn vragen waarop je economische modellen niet zomaar kunt toepassen.

Radicale stillegging
“Er is nog nooit zo’n radicale stillegging van de economie geweest. Het enige wat we kunnen doen, is wijzen op scenario’s. En al deze scenario’s zijn negatief”, zegt Anthony Murphy, docent International Business aan de Fontys Hogeschool Economie en Communicatie in Eindhoven.

“Op de korte termijn zal de economische impact negatief zijn voor de macro-economie. Daarbij hangt de duur van de lockdown samen met de omvang van de economische schade.”

Murphy’s collega Ewoud Jansen, docent Finance & Accounting onderschrijft die stelling. “Het V-shape recovery-scenario (waarbij de economie lijdt onder een sterke, maar korte periode van economische achteruitgang met een duidelijk omschreven dieptepunt dat wordt gevolgd door een sterk herstel, red.) is nu veel minder waarschijnlijk. Dat komt omdat deze crisis langer duurt dan we verwachtten.”

Financiële steun
Daarbij is ook van belang in welke mate de overheden en de centrale banken de samenlevingen helpen met financiële steun, stelt hij. “Tot nu toe steunt de overheid in Nederland fors, maar als ze de steunmaatregelen niet uitbreidt, ontstaat er alsnog blijvende economische schade. Bedrijven vallen om en je krijgt een structureel probleem in de economie. Het duurt jaren voordat dat is hersteld.”

Overheidssteun is weliswaar noodzakelijk, maar niet voor alle bedrijven even effectief, oordeelt Murphy. “De stimuleringsprogramma’s zullen vooral de grote bedrijven helpen, want de financiële stimulans is met name gericht op het stabiliseren van de financiële markt. De Nederlandse overheid stabiliseert geen startups in Eindhoven. Grote bedrijven zullen groter en sterker uit de bus komen dan de kleinere bedrijven.”

Werknemers betalen
Dit geldt vooral voor bedrijven in de Verenigde Staten, stelt hij. “De EU-landen hebben een meer sociaaldemocratische welvaartsstaat. De overheid geeft geld aan bedrijven om hun werknemers te betalen. Dat is in Amerika veel minder het geval. Vooral daar komt er een heroriëntatie van grote en kleine bedrijven in de economie. Ik denk dat je dat soort voorspellingen met een behoorlijke nauwkeurigheid kunt doen. Bedrijven zoals Netflix en Amazon zullen profiteren van deze crisis.”

Een recessie (minimaal twee kwartalen op rij krimp) is volgens Jansen niet af te wenden. De prognose van het Internationaal Monetair Fonds gaat uit van een zware recessie van zeven, acht procent in Nederland. “Dat hebben we niet meer gezien sinds de jaren dertig. Bij het begin van de laatste economische crisis, in 2009, was de krimp 3,7 procent. Sectoren liggen nu al te lang plat om de winst op jaarbasis te kunnen rechttrekken. We hebben te maken met een sneeuwbaleffect met grote schade. Daarom ook moet de overheid echt proberen bedrijven overeind te houden.”

Risico’s
Daarnaast stelt hij dat het zaak is dat de Nederlandse overheid ook duidelijk is over de duur van de maatregelen. “Deze crisis is voor mensen beter te verdragen als je weet hoelang ze duurt. Als je als overheid de deadline voor het versoepelen van de maatregelen steeds vooruitschuift, zoals nu gebeurt, dan heeft de burger geen idee wat hij daarna kan verwachten. Daarmee neemt de overheid risico’s. Mensen pikken het op een gegeven moment niet meer.”

Aangezien samenlevingen de wereldeconomie maken, is de reactie van die samenlevingen op (het einde van) de coronacrisis relevant. Tegelijkertijd is die reactie en het bijbehorende gevolg heel moeilijk te bepalen omdat deze pandemie uniek is.

Onzichtbare vijand
“Voor een deel kun je deze crisis vergelijken met een oorlog. Het verschil is dat er geen bommen vallen, alles staat er nog. Na een oorlog ben je blij dat de vijand weg is, hier is de vijand onzichtbaar. Je weet minder zeker dat je echt gewonnen hebt."

"Er zullen dus mensen zijn die het niet vertrouwen en voorzichtig blijven. We moeten hopen dat het verdwijnen van corona bij voldoende mensen de angst wegneemt om weer dingen te gaan doen.”

Volgens Murphy is er maar één manier om enige gerichte voorspellingen te kunnen doen en daarmee houvast voor de toekomst te kunnen krijgen. “We moeten kijken naar wat er gebeurt in de verschillende regio’s in de wereld, en dan vooral naar Europa, Amerika, China. Dat zijn de drie grote economische regio’s. Daarvan kunnen we veel leren.”

Vliegindustrie
Het goede nieuws: economieën herstellen zich uiteindelijk altijd. Jansen: “Maar ik denk niet dat we heel snel terug zullen zijn op het peil waarop we waren. Zo kan het bijvoorbeeld nog wel twee, drie jaar duren voordat de vliegindustrie terug is op het oude niveau.”

“Daardoor zullen sectoren die eromheen hangen, minder werk hebben. Sowieso zullen heel veel sectoren langdurig minder werk hebben dan we gewend waren. Gelukkig zullen uit deze crisis allerlei nieuwe inzichten voortkomen die ons later waarschijnlijk kunnen verder brengen.” [Erwin Blatter]