Sociale veiligheid: het blijft oppassen bij kunstopleidingen

Een reeks akelige voorvallen schokte de afgelopen jaren hbo-opleidingen in de kunst en mode. Er zijn allerlei maatregelen genomen, en toch hebben bestuurders de sociale veiligheid nog steeds niet goed in de hand, vreest de Onderwijsinspectie.

De bestuurders zijn wakker geschud, schrijft inspecteur-generaal Alida Oppers in het voorwoord bij een nieuw rapport hierover. Ze hebben bijvoorbeeld vertrouwenspersonen aangesteld of de klachtenprocedure verbeterd.

Maar er valt volgens de inspecteur-generaal nog genoeg te verbeteren. Hoe weten ze of de aanpak werkt? Maak een risicoanalyse, stel concrete doelen, kijk of die behaald worden en pas zo nodig het beleid weer aan, luidt het advies.

Kwetsbaar
En er zijn nogal wat risico’s. In het kunstvakonderwijs wordt bijvoorbeeld van studenten verwacht “dat ze zich kwetsbaar opstellen en veel van zichzelf laten zien”, staat in het rapport. Bovendien zijn sommige opleidingen nogal fysiek, zoals dansopleidingen. “Daar kunnen gemakkelijker persoonlijke grenzen worden overschreden”, noteren de inspecteurs.

Houd ook rekening met wangedrag onder studenten, waarschuwt de inspectie. Uit gesprekken zou blijken dat de studenten momenteel veel drank en drugs gebruiken. “In die context kan gemakkelijker grensoverschrijdend gedrag plaatsvinden.”

Het wordt allemaal nog gevaarlijker als er ook nog eens een sterke competitieve sfeer tussen studenten onderling ontstaat of als studenten zich te sterk afhankelijk voelen van docenten met een positie in het beroep.

Gesprekken
De hogescholen moeten deze risico’s in het oog houden en zorgen voor een cultuur van respect en veiligheid. Daarvoor moet iedereen betrokken worden bij de gesprekken over dit onderwerp, meent Oppers. En dat gebeurt nog niet. Er zijn hogescholen waar docenten en studenten geen idee hebben van het beleid en “geen acties en maatregelen terugzien in de dagelijkse praktijk”, schrijft Oppers.

Fontys Hogeschool voor de Kunsten (FHK) wordt niet genoemd in het rapport van de Onderwijsinspectie. Een woordvoerder wijst om die reden op de reactie van de Vereniging Hogescholen (VH). Fontys sluit zich hierbij aan.

Structureel
”Dit rapport levert nuttige observaties op die ons kunnen helpen om onze aanpak op het terrein van sociale veiligheid structureel te borgen, zodat we ook op langere termijn zorgen voor een sociaal veilige omgeving voor studenten en medewerkers”, aldus voorzitter Maurice Limmen.

De VH benadrukt dat hogeschoolbesturen verschillende instrumenten ontwikkelen om meer grip te krijgen op sociale veiligheid. Ook onderschrijven ze de oproep van de inspectie dat over dit onderwerp het gesprek gevoerd moet blijven worden; met studenten, docenten en andere medewerkers.

Ook wijst de VH erop dat het kunstonderwijs in 2021 aan toenmalig minister Van Engelshoven een gezamenlijk plan presenteerde om het beleid rondom sociale veiligheid te versterken. “Het onderwerp staat daarmee blijvend hoog op de agenda van de hogescholen en is een continu onderwerp van gesprek binnen opleidingen.”

In december 2022 hebben de kunsten- en modeopleidingen bovendien een gezamenlijke Code Sociale Veiligheid vastgesteld, waarin staat welke maatregelen elke instelling neemt en aan welke eisen de uitvoering ervan moet voldoen.

Nuttig
Het probleem van sociale veiligheid speelt niet alleen op kunstopleidingen, het verdient aandacht in het hele hoger onderwijs. Het rapport kan nuttig zijn voor alle onderwijsinstellingen die ermee aan de slag willen, hoopt de Onderwijsinspectie.

Onderwijsminister Robbert Dijkgraaf bedankt de inspectie, maar geeft nog geen reactie. Deze maand stuurt hij de Tweede Kamer een brief over de aanpak van sociale veiligheid in het hoger onderwijs en de wetenschap. [Marieke Verbiesen/HOP]