Eindhoven,
04
juni
2020
|
16:27
Europe/Amsterdam

Sleepwet blijft discussiepunt: is het angst voor big data?

De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten zorgt nog altijd voor heftige weerstand, ondanks haar invoering in 2018. De Tweede Kamer besprak woensdag de voorgenomen wijzigingen op deze ‘sleepwet’. Minister Ollongren denkt dat die niet nodig zijn. Deskundigen van Fontys zijn er verdeeld over.

Hoe zat het ook alweer met de sleepwet? Simpel gesteld kan de Nederlandse overheid daarmee via de opsporingsdiensten MIVD en AIVD grote hoeveelheden internet- en telefoondata vergaren. Mensenrechtenorganisaties als Bits of Freedom, Amnesty International en Privacy first zijn fel tegen. De wet zou een te grote inbreuk zijn op de privacy van burgers.

Mechanismes
Om de mechanismes rond Mark de Graafde wet te duiden, maakt lector Interaction Design aan Fontys Hogeschool ICT Mark de Graaf de vergelijking met het zogenaamde snelwerkende brein en het traag werkende brein. “Dat gaat over de tegenstelling tussen meteen ergens op reageren of een kwestie eerst analyseren”, legt De Graaf uit.

Hij illustreert het met een voorbeeld: “Als minister wil je niet meemaken dat er een bom op Schiphol afgaat. Het snelwerkende brein kan zich dat heel goed voorstellen en wil die bom koste wat koste voorkomen. Privacyschendingen daarentegen zijn heel diffuus en ongrijpbaar. En dat appelleert veel meer aan het traag werkende brein.”

En wat willen we eigenlijk beschermen, vraagt De Graaf zich af. “Onze open, democratische samenleving? Terroristische bewegingen zijn juist uit op het ondermijnen van die samenleving, en daarvoor is het afbreken van de rechten van alle burgers een groter succes dan, hoe dramatisch ook, een gelukte aanslag.”

Referendum
Volgens Bart Wernaart, jurist en docent Law & Ethics, is de wet niet zo verontrustend als die door velen wordt ervaren. Bart Wernaart (op thuiswerkplek)“De vraag die mensen moeten stellen is: ‘Ben je bang voor het feit dat je big data kunt gebruiken voor opsporingsdoeleinden of ben je bang voor de inhoudelijke wet die dit moet reguleren?’.”

De docent wil nog geen conclusies verbinden aan de invoering van de sleepwet. “Het kost tijd om te zien of die adequaat werkt en we hebben een rechter die de uitvoering van de wet aan onze grondrechten kan toetsen.”

Hij snapt wel dat mensen het spannend vinden. “Het gaat om big data, daar voelen we ons soms oncomfortabel bij. Misschien gaat het hier vooral om de angst voor het onbekende.”

False positives
 Collette Cuijpers, lector Recht en Digitale Technologie, denkt dat de discussie heel simpel gevoerd moet worden. “Is die wet in strijd met artikel 8 van het Colette Cuijpers (Lector van het Jaar 2020)Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens? (Het recht op eerbiediging van privé familie- en gezinsleven, red.)? Komen er niet te veel false positives?”

“Er moet een fair balance zijn tussen het doel dat de wet instrumenteert en de inbreuk die ze maakt op privacy. Wat zijn de garanties voor de burger? Hoe kan een burger het ongelijk van het systeem bewijzen als het misgaat?”

Debat
Die fair balance zoeken veel mensen in het debat over wat belangrijker is: veiligheid of vrijheid? Maar volgens Daniëlle Arets, lector Journalistiek en Innovatie bij Fontys, is dat een oneigenlijk debat. “Het gaat erom wat we in een volwassen democratie gebillijkt vinden om data te verzamelen en hoe doen we dat zodat iedereen er een goed gevoel bij heeft?”

“Rond Daniëlle Aretsbig data worden vaak utopische of dystopische scenario’s geschetst. Dat zie je ook bij de discussie rond de invoering van een corona-app. Daar wordt volksgezondheid tegenover privacy gezet.”

Je moet volgens haar juist focussen op wénselijke innovatie. “Dat betekent met respect voor maatschappelijke waarden al dan niet een corona-app ontwikkelen en al dan niet meer bevoegdheden creëren voor veiligheidsdiensten.”

“Nu wordt de wet op detail aangepast, terwijl het probleem niet eens echt duidelijk is. Er wordt te veel in wensdenken gedacht: data is de oplossing voor elk probleem. Maar het is helemaal niet duidelijk of meer data zorgt voor betere oplossingen.”

Politieke landschap
Volgens Gerard Schouten, Gerard Schoutenlector Big Data bij Fontys, hóeft zo’n corona-app niet per se een inbreuk op de privacy te zijn. “De data die in zo’n app vergeleken worden, hoeven helemaal niet opgeslagen te worden in een centrale database”, stelt hij.

“Maar de sleepwet gaat daaraan voorbij. Ineens kan de overheid alles verzamelen. En wie weet hoe het politieke landschap er over vijftien jaar uitziet? Zodra je met persoonsgegevens aan de slag gaat, kun je niet voorzichtig genoeg zijn.” [Erwin Blatter]

Reacties (0)
Bedankt voor uw bericht.