Ralf Embrechts: van dure leaseauto naar bestrijder armoede

Hij volgde de lerarenopleiding in Tilburg, maar stond geen dag voor de klas. Als directeur van de stichting MOM sleutelt Ralf Embrechts nu dagelijks aan ongewone oplossingen voor taaie sociale problemen, zoals armoede. “Het armoedebeleid van de overheid werkt niet”, zegt de Fontys-alumnus. “Het duwt hulpvragers vaak juist verder kopje-onder.”

Anders denken - en zo de samenleving een beetje menselijker, socialer en mooier maken. Dat is kort samengevat wat Embrechts (55) probeert. Bijvoorbeeld via de succesvolle Quiet-beweging, waarvan hij mede aan de wieg staat.

“In de Quiet Community krijgen mensen die dat nodig hebben, zonder tegenprestatie, gratis producten of diensten”, legt hij uit. “Geleverd door lokale bedrijven en sponsors. In ons aanbod zitten bijvoorbeeld kappers, restaurants en winkels maar ook top-ijshockeyclub Tilburg Trappers, die wedstrijdkaartjes weggeeft.”

Armoede glossy
Via dit solidariteitsplatform willen de bedenkers armoede verzachten en minima een duwtje in de rug geven. “We oordelen niet en zeggen: ‘Kom maar, je bent welkom’. Ik merk dagelijks dat bezoekers zich hier weer gezien en gehoord voelen.” Het burgerinitiatief, opgezet zonder inmenging van de plaatselijke overheid, slaat aan. Negen steden hebben inmiddels een Quiet Community naar Tilburgs voorbeeld.

De Community komt voort uit de Quiet500, een parodie op de jaarlijkse miljonairslijst van zakenblad Quote. Bij dit idee van schrijver A.H.J. Dautzenberg raakte Embrechts al in een vroeg stadium betrokken. “Als tegenhanger van Quote500 maakten we met een groep Tilburgse vrijwilligers een ‘armoedeglossy’.”

Voedselbank
Het fraai vormgegeven magazine, waarin daklozen, bijstandsmoeders en bezoekers van de Voedselbank vrijuit hun verhaal doen, maakte veel los.

Embrechts schoof onder meer aan bij Pauw, maar herinnert zich vooral de trotse reacties uit de doelgroep zelf, die zich weer serieus genomen voelde. “Armoede kreeg letterlijk een gezicht”, vat Embrechts de impact van het blad samen.

Wekelijks lezingen
Nog steeds verzorgt de oud-student Nederlands en Maatschappijleer bijna wekelijks lezingen over het onderwerp.

“Één op de acht gezinnen heeft onvoldoende middelen om volledig deel te nemen aan het sociale leven van alledag. Door schaamtegevoelens raken zulke mensen in een sociaal isolement. Het continue, stressvolle getob over geld leidt bovendien tot gezondheidsproblemen.”

Directeur-buurman
In het dagelijkse leven is Embrechts directeur van de MOM Tilburg (Maatschappelijke Ontwikkelingsmaatschappij, opgezet en betaald door deelnemende sociale partners als wooncoorporaties, welzijnswerk en GGZ). Zo verzint hij concrete oplossingen voor hardnekkige maatschappelijke problemen. 

“Partijen als GGZ, sociaal werk en woningcorporaties werken vaak langs elkaar heen. Het feit dat we buiten de vaste structuren denken, maakt dat we kwetsbare mensen beter kunnen helpen.”

Gemeentelijk pluche
Toen MOM ruim tien jaar geleden startte, wilde Embrechts niet gaan opereren vanuit het gemeentelijke pluche. Zijn uitvalsbasis werd een doorsnee-huiskamertje midden in een probleemwijk.“Ik zette koffie en trok de voordeur open. Ik sprak buurtbewoners aan en luisterde naar hun verhalen.” Zijn aanpak als ‘directeur-buurman’ werkte en leidde tot wat in gemeentelijk beleidsjargon ‘sociale innovaties’ heet. “Oftewel: uit het leven gegrepen oplossingen.”

Zo zette Embrechts een goed gekwalificeerde heftruckchauffeur die hulp vroeg bij het schrijven van een sollicitatiebrief direct in de auto. “Toevallig kende ik het bedrijf waar hij wilde solliciteren. Ik wist dat het hen niet ging om een dure brief. Zodra je je papieren hebt en je houdt aan de afspraken, is het goed.”

De spontane sollicitant kon de volgende dag al beginnen. “Via zo’n informele aanpak hielpen we in een jaar tijd bijna 150 mensen aan een baan.”

‘Het Systeem’
Hij geniet ervan als hij ergens een U-bocht kan aanleggen: een vluchtpaadje, net even buiten ‘Het Systeem’ om. Stellig: “Het reguliere armoedebeleid van de overheid werkt niet zoals zou moeten. De regels van sociale dienst en schuldhulpverlening zijn gebaseerd op wantrouwen en zetten te veel druk op de ketel.”In plaats van met argwaan naar hulpvragers te kijken, kun je volgens hem beter focussen op het positieve.

“Quiet denkt juist vanuit die zonnige kant van de medaille. Zowel het blad als de Community zijn opgezet met als basis ‘vertrouwen’. Juist als je mensen niet wantrouwt, maak je het voor iedereen een stuk makkelijker. Niet alleen voor de persoon in kwestie, maar voor de hele samenleving.”

Verlanglijstje
“Het mooiste waaraan ik in mijn loopbaan heb mogen werken”, zegt Ralf Embrechts nu over die Quiet-initiatieven, waarvoor hij zich inzet als onbezoldigd vrijwilliger. En dan te bedenken dat het aanvankelijk een totaal andere kant op leek te gaan. Ooit ging hij voor het grote geld.

“Toen ik in 1992 afstudeerde, was het plaatje anders dan nu. Vacatures in het onderwijs lagen niet voor het oprapen.” Al snel kwam hij terecht bij een bureau dat bedrijfsopleidingen verzorgde voor multinationals als Philip Morris en Ericsson.

Nieuwe leaseauto
“Ik merkte dat ik veel meer verdiende dan oud-studiegenoten die in het onderwijs zaten en kreeg de smaak te pakken. Na een tijdje ging ik in verlanglijstjes denken: volgende maand een nieuwe leaseauto; daarna een state of the art-telefoon, enzovoort.”

Dat hij steeds materialistischer werd en op feestjes elke toevallige ontmoeting aangreep voor acquisitiedoeleinden, begon ook familie en vrienden op te vallen. “Ik krabde mezelf eens goed achter de oren en bedacht dat ik toch liever met mensen werkte dan met bonussen.”

Hart volgen
Voor de huidige Fontys-student heeft hij een simpele boodschap, die hij zelf consequent naleefde: “Doe zo veel mogelijk naast je studie en volg je hart.” Jezelf vormen doe je volgens Embrechts niet alleen ‘in de bankjes’ maar evengoed daarbuiten.“In een bijbaan als horeca-bedrijfsleider leerde ik met allerlei typen mensen omgaan en als lid van de Centrale Medezeggenschapsraad kreeg ik vergader-skills.”

Bovendien is Embrechts er natuurlijk het sprekende voorbeeld van dat je niet vastgeklonken hoeft te zitten aan de studiekeuze die je al vroeg in je leven maakt. Alhoewel, tijdens de vele presentaties die hij houdt, kan hij zich toch nog een beetje leraar voelen.“Klopt. Zodra sommige jongeren ‘meneer’ tegen mij gaan zeggen, is de cirkel zo goed als rond.” [Frank van den Nieuwenhuijzen]