Nemen studenten het onderwijs wel serieus?

De politiek neemt studenten totaal niet serieus, zo betoogde Johanneke ten Broeke in een opiniestuk dat Trouw onlangs publiceerde. Haar opmerking roept meteen ook een vraag op: nemen studenten het onderwijs eigenlijk wel serieus?

Meer dan eens hoor ik dat studenten waar voor hun geld eisen. Ze betalen immers flink voor het onderwijs. Studenten hebben uiteraard recht op goed onderwijs, maar zij dienen zich wel te realiseren dat studeren zwaar gesubsidieerd wordt door de gemeenschap. Het collegegeld dekt slechts een klein deel van de werkelijke kosten. En die kleine bijdrage levert in de regel op termijn een behoorlijke winst op: je krijgt een beter salaris en doorgaans ook een leukere baan.

Tegenover dat recht op goed onderwijs staan dan ook plichten. Maar over dat laatste hoor ik zelden iets in de discussie over de kwaliteit van het onderwijs. Je zou bijvoorbeeld verwachten dat studenten de plicht voelen om werkcolleges serieus voor te bereiden. Een aantal hogeronderwijsinstellingen heeft recent een voorbereidingsplicht in het leven geroepen: studenten die werkcolleges willen volgen, moeten hun huiswerk hebben gemaakt. Soms wordt het huiswerk vooraf zelfs gecontroleerd: wie niet voorbereid is, moet weg. Dat is een schoolse maatregel, die volgens docenten en sommige studenten kennelijk nodig is.

In tegensteling tot vroeger is de praktijk steeds belangrijker. Als iemand vanuit het werkveld een gastcollege geeft, popt op het einde vaak slechts één vraag op, namelijk of de inhoud tentamenstof is. Iets is alleen ‘zinvol’ als het terugkomt in het tentamen. Sommige gastsprekers knappen daar terecht op af, zeker als de NS-dienstregeling leidend lijkt te zijn voor het al dan niet volgen van de colleges.

Initiatieven om studenten tot een actievere studiehouding aan te zetten, leiden doorgaans tot een negatiever oordeel over het onderwijs. Het is inderdaad prettiger als alles wordt voorgekauwd, maar dat correspondeert niet met de praktijk. Bovendien zit de gemotiveerde student helemaal niet te wachten op hapklare onderwijsbrokken. Veelzeggend is in dit verband dat sommige Duitse studenten die in Nederland studeren, onaangenaam verrast zijn door de povere inzet van de gemiddelde Nederlandse medestudent.

Tegenwoordig wordt er veel geëvalueerd om zicht te krijgen op de vraag wat studenten van het onderwijs vinden. Maar de bereidheid om die enquêtes in te vullen valt vies tegen. En voor zover die enquêtes wel ingevuld worden, lijken sommige commentaren letterlijk gekopieerd te zijn van de site van ‘Geen Stijl’. Als docent heb je daar bitter weinig aan. Het zal de tijdgeest wel zijn, maar leuk is anders.

Mede door die enquêtes krijgen de docenten voortdurend prikkels om zich vooral te richten op de grijze middenmoot. Gelukkig gaan niet alle docenten daarin mee, maar voor zover dat wel gebeurt, zijn juist de gemotiveerde studenten de dupe. Het gebruikelijke weerwoord is dat docenten hun studenten moeten motiveren. Maar dat is wel erg kort door de bocht. In het hoger onderwijs lopen namelijk geen basisscholieren rond die verplicht naar school moeten, maar jongvolwassenen die vrijwillig voor onderwijs hebben gekozen. Je hoeft niet per se tijdens een college op de site van Zalando te surfen.

Tegelijkertijd snap ik ook dat – anders dan vroeger – de knapste koppen in Silicon Valley met een miljardenbudget bezig zijn om mensen voortdurend op een advertentie te laten klikken. Daar staat tegenover dat het huidige onderwijs beduidend beter is dan vroeger, ook al is het uiteraard niet perfect. Het kan geen kwaad als studenten niet altijd boos naar politici kijken, maar af en toe ook eens naar zichzelf.

Ron Ritzen studeerde rechten, wijsbegeerte en pedagogiek en is sinds 2002 docent aan de Juridische Hogeschool Avans/Fontys. Dit opinie-artikel van zijn hand werd op 5 december tevens gepubliceerd door dagblad Trouw.