Misbruik in de sport: ‘het is absurd veel’

“Van de cijfers ben ik niet erg geschrokken. Het speelt al veel langer, ook internationaal. Maar het feit dát het gebeurt, ja, dat vind ik natuurlijk heel erg”, reageert lector Steven Vos van de Sporthogeschool in Eindhoven. Gisteren werd bekend dat één op de acht sporters als kind te maken had met seksueel overschrijdend gedrag van een trainer, medewerker of teamgenoot.

“Het is absurd veel. Elk geval van overschrijdend gedrag is er een te veel. Maar er zit veel verschil tussen het soort meldingen, het kan om machtsmisbruik gaan, een verkeerde aanraking, een ongewenste opmerking of verkrachting. Dat laatste moet strafrechtelijk worden vervolgd, dat is zeker. We moeten vooral het mechanisme achter dit gedrag blootleggen, zodat we overschrijdende gedragingen eerder kunnen detecteren. We moeten duidelijk maken dat we ongewenst gedrag niet tolereren”, vindt Vos.

Misgaan
Soms moet er blijkbaar eerst iets misgaan, voordat mensen écht in actie komen, merkt Vos op. “Zoals toen enkele jaren geleden een grensrechter overleed door agressie. Er kwam een campagne tegen geweld rondom het voetbalveld. Ouders die langs het veld staan te schreeuwen tegen een tegenspeler van hun zoon of dochter of de scheidsrechter, worden daarop aangesproken. Er kwam voorlichtingsmateriaal, er staan nu grote borden langs het veld.”

Hij wil er maar mee aangeven, dat verandering mogelijk is. “De tijdsgeest is veranderd. De grenzen van wat accepetabel gedrag is, zijn verlegd. Ook door de #metoo-actie en dat is goed. Sportclubs moeten er met elkaar over praten hoe ze dit gaan aanpakken en wat ze daarvoor concreet gaan doen, zoals het inrichten van meldpunten en het aanstellen van vertrouwenspersonen. We moeten vooral ook een cultuur tot stand brengen waarin mensen elkaar durven aanspreken op gedrag.”

In het onderwijs
De Sporthogeschool in Eindhoven leidt de sportprofessionals van de toekomst op en heeft volgens Vos dan ook een belangrijk rol in dit verhaal. “Het is niet dat we een aparte module ‘grensoverschrijdend gedrag’ aanbieden. Maar onderwerpen als ‘pedagogisch en didactisch handelen’, 'ethiek’, de ‘sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen’ en ‘persoonsvorming' en 'coaching', zitten in heel ons curriculum verweven. Het onderzoek van mijn lectoraat Move to Be richt zich onder meer op het stimuleren van een motivationeel leerklimaat in de gymles. Een open en veilige omgeving horen daarbij. We ondersteunen ook een landelijke onderzoekssamenwerking gericht op een veilig sportklimaat.”

Complex geheel
Makkelijk is het niet, weet Vos. De sportwereld is een complexe subcultuur. Hoewel sport voor velen gericht is op plezierbeleving, is het ook erg competitief en er heerst vaak een machocultuur. 40 procent van het seksueel overschrijdend gedrag wordt gepleegd door teamgenoten.“Daarom leren wij onze studenten ook dat het belangrijk is om een teamgeest te kweken. Wat vind je belangrijker? Dat je als team goed functioneert? Of dat je onderling heel competitief bent? Ook zo’n groepsproces moet je kunnen managen. Als er een goede basis is in een team en de sfeer meer open, durf je beter tegen elkaar te zeggen als iets je niet bevalt.”

Vrijwilligers
Sportverenigingen drijven daarnaast grotendeels op vrijwilligers. Een andere complicerende factor. “Die hoeven vaak niet eens te solliciteren, ze worden niet geselecteerd op hun kwaliteit. ‘Vrijwilligersmanagement’ en ‘competentie-ontwikkeling van vrijwilligers’ staan bij ons op de onderwijsagenda. Professionalisering is nodig, maar het moet wel passen bij de aard van het vrijwilligerswerk. Ook dat moeten onze studenten straks kunnen managen.”

Overschrijdend gedrag terugbrengen naar nul, dat ziet Vos niet zo snel gebeuren. “Er zullen altijd mensen zijn die het niet zo goed voorhebben met een ander. Maar in een open cultuur, durven mensen eerder aan de bel te trekken.” [Petra Merkx]