‘Met beleidsnota’s verander je de stad niet’

Lege winkelstraten, verpauperde panden, steeds wisselende winkels in de passages die ooit de trots van een stad waren. Het is een bekend beeld in met name de middelgrote steden. Het Fontys-project De Ondernemende Binnenstad deed twee jaar lang onderzoek naar binnensteden. Woensdag was de afsluiting met een presentatie en talkshow.

_{door Petra Merkx}
De Tilburgse Spoorzone is een mooi voorbeeld van hoe stadsvernieuwing goed kan uitpakken. Dáár - in Theater De Boemel - werd het onderzoeksproject woensdag afgesloten. Het is Tilburg ook nog eens goed gelukt om de ‘verbinding’ te maken tussen de Spoorzone en de binnenstad, vertelt Stefan van Aarle, binnenstadregisseur in Tilburg. Hij is één van de interviewgasten van presentator Bart de Zwart, die docent is bij Fontys.

Worsteling
Op veel plekken is het echter nog best een worsteling om de binnenstad weer een beetje op te peppen. Studenten en docenten van Fontys werkten afgelopen twee jaar mee aan verschillende onderzoeken, zoals in Roosendaal en Oss. In deze middelgrote steden is het winkelbestand in de decennia voor de economische crisis enorm gegroeid. Maar door de crisis en de toename van online shoppen gingen veel zaken failliet of vertrokken.

Volgens Cees-Jan Pen, Fontys-lector De Ondernemende Regio (waar het project onder viel) moeten beleidsmakers keuzes durven maken als het gaat om de revitalisering van binnensteden. Hij vindt dat er nog flinke stappen moeten worden gezet. “Je ziet dat het wel goed gaat in de Spoorzones, maar in de binnensteden moet nog veel gebeuren. Het stadscentrum moet van een place to buy naar een place to be.”

Minder winkels
Over wát er moet gebeuren, leken de aanwezigen het woensdag wel eens: weer meer wonen in de binnenstad, meer groen en duurzamer, meer ‘beleving’ en vooral: veel en veel minder winkelruimte. En dat laatste geldt dan met name voor de kleinere steden. De grotere steden redden zich beter, omdat ze een regionale functie hebben. Als mensen een dagje gaan shoppen, dan gaan ze liever naar een mooie stad die van alles te bieden heeft.

Pen ziet veel kansen, door de krappe woningmarkt en de klimaatdoelstellingen. De binnenstad kan andere functies krijgen en dat levert ook weer banen op. Hij vindt wel dat de overheid harder moet durven ingrijpen om deze ontwikkelingen sneller te laten gaan.

Docent Vastgoed & Makelaardij Peter ter Hark van Fontys reageerde in de talkshow terughoudender. “Ik denk dat het geleidelijk moet gaan. De overheid moet niet te veel bepalen.” De overheid kan het wel makkelijker maken. Bijvoorbeeld door flexibele bestemmingsplannen toe te staan, zodat panden sneller kunnen wisselen van functie.

Regie overheid
Die discussie kwam meerdere keren terug. Wanneer neemt de overheid regie? Wanneer moeten ontwikkelingen hun eigen gang gaan? En welke invloed heeft de overheid in een krachtenveld van projectontwikkelaars, politiek, winkeleigenaar, binnenstadbewoners en regionale vastgoedontwikkelaars?

En ‘geluk’ of ‘toeval’ spelen dan ook nog een rol. “Door het faillissement van de V&D kregen wij de mogelijkheid een doorbraak te maken van het kernwinkelgebied naar het Pieter Vreedeplein”, vertelt Van Aarle. Volgens hem moeten citymanagers en beleidsmakers zich ook niet te veel illusies maken over hun invloed. “Met beleidsnota’s verander je de stad niet.” Tilburg heeft ‘aanjaaggeld’ beschikbaar voor initiatieven vanuit de stad zelf, waarvan ze verwachten dat ze op de lange termijn succesvol zijn.

Beïnvloeden
Vera Gielen, gebiedsmanager in Eindhoven, ziet voor de overheid een belangrijke taak weggelegd in het bewaken van een goede balans in de stad. “We zeggen in Eindhoven bijvoorbeeld: ‘geen meter méér detailhandel’.” Ook met de horecanota kan het gemeentebestuur achter de schermen ontwikkelingen beïnvloeden. Want een stad vol horecagelegenheden, festival en evenementen, brengt weer nieuwe problemen met zich mee: overlast voor bewoners.

Fontys gaat in het najaar een masterclass aanbieden voor ambtenaren van gemeentes, die onder meer gaat over grensoverschrijdend plannen maken. Ook geschikt voor lokale politici. In kleinere gemeenten ontbreekt ook nog al eens aan kennis, was gisteren te horen. Pen: “Gemeentes zijn weinig bereid over hun eigen grenzen heen te kijken, dat zag ik terug in de coalitie-akkoorden die wij hebben bestudeerd.”

Zo kan het voorkomen dat de ene gemeente de bouw van een grote megastore toestaat, waardoor de winkels in het nabijgelegen dorp leeglopen.