Levendig debat over leefbaarheid stadscentra

Het gemiddelde college bij Fontys verloopt vast en zeker met minder weerstand vanuit de toehoorders dan wat lector Cees-Jan Pen en Fontys-directeur Caroline Schipper gisteravond ervoeren. Het werd hen niet altijd even gemakkelijk gemaakt tijdens hun openbare college over 'de balans in de binnenstad: mens versus economie'.  

Pen is lector De Ondernemende Regio bij Fontys Hogeschool Economie en Communicatie. Daar begon het trouwens ook al mee, met het feit dat hij uit de 'economische hoek' komt. HIj had zijn verhaal over het belang van stadscentra nog niet af, of hij werd vanaf de 'tribune' in het zaaltje op Strijp-T er al op aangesproken dat hij per definitie dus al 'economische voordelen voor andere zou laten gaan'. 

Het was het soort tegenstand dat tijdens de open discussie vaker opdook. Steeds probeerde Pen uit te leggen dat zijn economische argumenten voor de binnenstad juist ook de mens, en dan met name de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt, ten goede komen. En dat de binnenstad-economie een andere is dan de Brainport-economie.   

Niet iedereen begreep het verschil. Soms lukte het, soms ook niet. Het publiek, over het algemeen van gevorderde leeftijd, had over sommige zaken tamelijk uitgesproken gedachten. 

Mens centraal
Ook Caroline Schipper, directeur van Fontys Hogeschool Sociale Studies, had het daardoor niet altijd even gemakkelijk. Terwijl zij toch juist een ander verhaal te vertellen had dan Pen: eentje met de mens en niet de economie in de centrale rol. 

Schipper, van huis uit nota bene vastgoedjuriste, zette de toon door te beginnen met haar observatie dat er Aziatische steden zijn waar alles gedigitaliseerd is, échte 'smart cities' dus.

"Maar de bewoners zijn er ongelukkig. Daarom pleit ik niet voor Smart Cities maar voor Smart Societies, of nog beter: empowered societies." Ofwel: gemeenschappen waarbij zaken als veiligheid, sociale samenhang en gemeenschapszin even belangrijk zijn als techniek en innovatie.

De nieuwe olie
Dat leek een contrast met wat Pen daarvoor beschreef: hoe de helft van de Nederlandse innovatie plaatsvindt in de regio Eindhoven en dat digitalisering en de daaruit voortvloeiende data de olie zijn van deze eeuw. Maar zijn invulling ervan had toch ook veel raakvlakken met wat Schipper vertelde.

Zo zei Pen dat de Eindhovense binnenstad met 22.000 banen de grootste werkplek is in de regio, en dat dit relatief weinig met Brainport of expats te maken heeft. Dat die binnenstad daamee dus ook een enorme economische motor is. En dat de leefbaarheid meteen daalt als die binnenstad minder aantrekkelijk wordt. 

"Digitalisering heeft bovendien juist tot gevolg dat er meer behoefte is aan contact. Daarom trekken mensen naar een binnenstad."

Betaalbaar
Dat was voor Schipper dan weer aanleiding om aan te tonen dat juist daarom die binnenstad inclusief en betaalbaar moet blijven voor iedereen. Maar dat het nu juist de beter verdienende jongere generatie is die zich nog kan veroorloven in die binnenstad te wonen. Volgens haar wordt daar niet door alle partijen, en dan met name commerciële partijen als projectontwikkelaars, rekening mee gehouden.

"Sociaal-cultureel wordt van hen niets verlangd. Die bouwen en als het staat dan zijn ze weer weg. En de overheid kan het niet. Die heeft bijvoorbeeld alle opbouwwerkers wegbezuinigd." Terwijl het volgens haar juist essentieel is dat de ruimte in de binnenstad uit moet nodigen om er te verblijven, te ontmoeten en te ontspannen.

Strenge regels
Daar kon Pen het wel mee eens zijn. "In Engeland en de VS zijn er heel grote problemen met binnensteden. Hier gaat het relatief juist nog goed. Waarom? Omdat de overheid strenge regels hanteert." De vraag is hoe lang en hoe streng nog. Pen: "Ga keiharde eisen stellen aan marktpartijen om het sociaal domein en daarmee de leefbaarheid in stand te houden. Politiek is nog wel de vraag hoe je dat dan moet doen."

Schipper wist waar de oplossing gevonden kan worden: in Kopenhagen. "In die stad wordt heel goed geluisterd naar de inwoners. Zij hebben een inclusieve balans gevonden tussen economische, politieke en sociale waardes." En voor de langere termijn, dus onafhankelijk van wat de volgende verkiezingen politiek opleveren.

Zij hield een pleidooi voor een Eindhovense variant. "Ga op zoek naar wat de mensen hier als grootste en belangrijkste waardes zien. Als je die hebt, dan heb je een community die iets voor elkaar wil betekenen." 

Wel is er één belangrijke randvoorwaarde, zo vindt Schippers: er moeten andere professionals aanschuiven aan de tafels waar beslissingen worden genomen. Sociologen, antropologen, etcetera. 

Torens
Ondertussen waren vanuit het publiek onder meer nog de drie toekomstige torens in de Eindhovense  binnenstad aangekaart, het feit dat ontmoeting niet op eerst verdiepingen moet plaatsvinden (met als voorbeeld de bibliotheek) maar op de begane grond, de veel te hoge woningprijzen, de grote rol van Brainport en de nadruk op expats ten koste van geboren en getogen Eindhovenaren.  

"Brainport is een klein groepje shareholders en stakeholders dat flinke invloed heeft op alles wat hier gebeurt maar het leeft niet bij de bevolking. Die heeft er ook geen enkele stem in", klonk het vanaf de tribune. Cees-Jan Pen: "Onderschat niet wat Brainport brengt. En wat de expats betreft: het gaat dan echt om mensen die wij hier simpelweg niet hebben. Zonder die buitenlandse werknemers houden de Brainport-bedrijven het ook niet vol." [Jan Ligthart]