Klimaat: de burger betaalt linksom of rechtsom
Het niet alleen te gemakkelijk om te roepen dat de kosten van de energietransitie bij het bedrijfsleven terecht moeten komen, het klopt ook gewoon niet. Volgens Ewoud Jansen, docent bij hogeschool Marketing en Management en auteur van diverse publicaties, wordt daarmee de suggestie gewekt dat de kosten niet bij de burger terechtkomen. Terwijl dat, zo schrijft hij in dit opiniestuk, uiteindelijk wel degelijk het geval is.
Het blijft een aanlokkelijke gedachte. De gewone man uit de wind houden als het gaat om de lasten van de energietransitie of om het even welk maatschappelijk probleem, door de rekening bij het ‘grootkapitaal’ neer te leggen. Je moet het geld halen waar het zit nietwaar?
Ook wordt gesteld dat de industrie de grootste vervuiler is en in de hoedanigheid van bijvoorbeeld het ‘schatrijke’ Shell verantwoordelijk is voor een groot deel van de CO2-uitstoot en de opwarming van de aarde. Laat die club maar dokken dus.
Politici als Lodewijk Asscher, Bram van Ojik en Renske Leijten vinden dit ook een prima idee. ‘Zeker zijn van een schone en leefbare planeet’ was de titel van een gezamenlijk ingediende Kamer motie waarin voorgesteld werd om CO2-heffingen voor de industrie en de energiesector in te voeren zodat ‘Nederlanders niet een te hoge prijs zouden moeten betalen voor de energietransitie’.
Fantastisch natuurlijk. Meteen doen! Er is echter één probleem. Het kan niet. Niet omdat de industrie te groot en te machtig en daardoor onaantastbaar is, maar omdat die bedrijven geen los van de rest van de wereld staande entiteiten zijn die we kunnen laten betalen zonder dat ‘Nederlanders’ daar last van hebben. Dat ‘grootkapitaal’, dat zijn wij allemaal.
Linksom of rechtsom komen hogere lasten voor bedrijven altijd bij burgers terecht. De rekening wordt doorbelast naar de consument of welllicht de werknemer die met een lager salaris genoegen moet nemen. En als we die allemaal buiten schot kunnen houden dan betaalt de aandeelhouder de prijs in de vorm van een lagere winstgevendheid.
En ook al heeft de gewone man wellicht zelf geen aandelen in Shell, zijn pensioenfonds waarschijnlijk wel. En met lagere rendementen op pensioenvermogen wordt het een kariger oude dag of mag hij langer doorwerken. Doen alsof het bedrijven zijn die we rekeningen kunnen laten betalen – en niet de burgers, is een vorm van kiezersbedrog en dom populisme.
Een argument om een CO2-belasting toch wel bij bedrijven neer te leggen is dat ze daardoor wellicht gaan investeren in schonere productietechnologieën. Maar ook de kosten (en opbrengsten) van die investeringen komen bij burgers terecht. Ook denkbaar is dat ze hun productie verplaatsen naar landen waar ze geen CO2-belasting betalen en dat dus de vervuiling elders doorgaat. Daar schieten we ook niks mee op.
Het heeft eigenlijk weinig zin dat een klein landje als Nederland dit soort maatregelen alleen neemt. Een internationale aanpak is beter, te beginnen in Europa. Wat we ook doen, onder het ‘de vervuiler betaalt’ principe is het ook niet meer dan logisch dat burgers de eindafrekening krijgen. Zonder consumenten die hun producten afnemen zou de uitstoot van de industrie nul zijn.
Ewoud Jansen is docent en coördinator internationale samenwerking bij International Business & Management Studies bij FH Marketing en Management. Hij publiceerde eerder Geld, schuld & banken (‘mythes en misverstanden rondom geldschepping en kredietverlening’) en neemt deel aan het economenpanel van BNR.
Dit artikel verscheen eerder ook als ingezonden brief in de Volkskrant.