Kan praktijkonderzoek na corona-dip weer gewoon verder?

Het praktijkonderzoek staat bij Fontys door de coronacrisis op een laag pitje. Bedrijven en instellingen waarmee de onderzoekers samenwerken hebben wel wat anders aan hun hoofd en laboratoria zijn dicht. Het hbo-onderzoek is nog jong, komt het deze terugval wel weer te boven?

Het praktijkonderzoek van de Nederlandse hogescholen – belegd in de lectoraten en centres of expertise - gaat over een breed aantal thema’s: van het gebruik van nieuwe technieken als 3D-printers in het midden- en kleinbedrijf (mkb) tot onderzoek naar diversiteit op basisscholen en het inzetten van robots bij zorginstellingen.

Peter Peeters van de Dienst Onderwijs & Onderzoek van Fontys constateert dat veel van dit onderzoek nu ‘on hold’ staat.

"Lectoraten werken samen met het midden- en kleinbedrijf en die hebben door de coronacrisis moeite om hun hoofd boven water te houden.” Ook voor scholen en zorginstellingen geldt dat zij nu wel wat anders aan hun hoofd hebben.

Bovendien zijn de gebouwen van Fontys dicht, waardoor studenten en docent-onderzoekers niet in laboratoria terechtkunnen. Ook werkplaatsen buiten de muren van de school, living labs en zogenoemde field labs kunnen niet worden gebruikt.

Daarbij wordt het onderzoek voor een groot deel uitgevoerd door docenten en die zijn nu vooral druk met het op poten zetten en uitvoeren van het online onderwijs. Onderzoek schiet erbij in.

Nieuwe onderzoeken
Peeters ziet ondanks deze terugval ook positieve ontwikkelingen: “Verschillende lectoraten buigen hun onderzoek om en er is ook nieuw onderzoek gestart, dat specifiek gaat over de gevolgen van het coronavirus op de maatschappij.”

Hij noemt als voorbeelden het onderzoek van lector Anouke Bakx naar de effecten van online leren op kinderen en lector Linda van den Bergh die nu bekijkt of de online leeromgeving gevolgen heeft voor de diversiteit in de klas. Zie ook het voorbeeld van lector Janienke Sturm in onderstaand tekstblok.

Voor afstudeerders die vastlopen omdat ze hun onderzoek niet kunnen voortzetten, worden volgens Peeters op maat alternatieven gemaakt, zodat zij toch hun diploma kunnen halen.

Druppels op gloeiende plaat
Frank van der Zwan van de Vereniging Hogescholen bevestigt dat dit beeld landelijk hetzelfde is: een flink deel van het onderzoek op de hogescholen ligt stil. De overheid heeft ondertussen wel nieuwe subsidies beschikbaar gesteld voor onderzoek over de impact van de corona-crisis op de maatschappij. Ook zijn deadlines voor lopende projecten uitgesteld, zodat de lectoraten meer tijd hebben om ze af te maken.

Maar dat zijn vooralsnog druppels op een gloeiende plaat, ook al wordt er volgens Van der Zwan goed gebruik van gemaakt. Het neemt niet weg dat de corona-crisis ook door het praktijkonderzoek een dikke streep zet. Voor nu en ook voor de nabije toekomst, denkt hij.

Het praktijkonderzoek in het hbo bestaat namelijk nog niet zo lang, nog geen 20 jaar. Langzamerhand is de waarde van dit onderzoek, vaak regionaal georiënteerd, steeds duidelijker geworden. “We hadden momentum opgebouwd en dat ligt nu voor een groot deel stil”, zegt Van der Zwan.

Kwetsbaar
Onderzoek is kwetsbaar, legt de beleidsmedewerker uit. “Het vergt een onderzoekstructuur die je moet opbouwen. Je moet bijvoorbeeld ook investeren in het aanvragen van subsidies en dat kost veel energie, die nu vooral op het onderwijs is gericht.”

Peeters ziet dat probleem ook: “Om opdrachten te krijgen, moet je ook acquisitie voeren, bedrijven en instellingen bezoeken. Daar is nu geen tijd voor en dat zorgt voor vertraging in de uitvoering.”

“We zijn weer even teruggeworpen in de tijd”, verzucht Van der Zwan. Straks weer opstarten zal niet zonder slag of stoot gaan, ook al omdat er in de sectoren grote veranderingen zullen zijn. Hij verwacht dat thema’s als de circulariteit en de energietransitie redelijk op oude voet kunnen doorgaan.

“Maar bij thema’s als gezondheidszorg en welzijn zal er veel veranderd zijn. Na de crisis zullen de lectoraten zich moeten afvragen wat de gevolgen zijn voor hun onderzoeksveld.”

Vaste waarde
Ondanks de kwetsbaarheid van onderzoek en het relatieve korte bestaan van lectoraten waardoor processen nog niet altijd goed verankerd zijn, is Van der Zwan ervan overtuigd dat praktijkonderzoek in het hbo een vaste waarde is en straks weer volop wordt opgepakt.

Maar is er straks nog wel geld voor, nu de overheid zich flink in de schulden steekt om ad hoc de eerste negatieve gevolgen van de crisis te dempen? Dat is koffiedik kijken, vindt Van der Zwan. Hij ziet in ieder geval dat het adaptief vermogen van het praktijkonderzoek groot is.

Bovendien heeft de coronacrisis een enorme impact op de maatschappij en het hbo-onderzoek is bij uitstek in staat om daarmee aan de slag te gaan. “Het belang is eigenlijk toegenomen. En je ziet ook al dat er heel mooie dingen gebeuren.” [Petra Merkx]