Je machteloosheid erkennen is het begin van herstel

Mensen gaan doorgaans niet naar de dokter omdat ze zich ‘machteloos’ voelen. Toch ligt juist dat gevoel ten grondslag aan veel problemen, weet Fontys-docent Herm Kisjes. Hij schreef er samen met anderen een boek over. Door de komst van Covid19 kreeg het extra betekenis.

Iedereen voelt zich weleens machteloos toch, is dat erg?
“Ja, dat klopt, iedereen maakt dat mee: bijvoorbeeld omdat je partner wil scheiden, je je baan kwijtraakt, je na een ongeluk minder mobiel wordt of omdat je een dierbare verliest. Of zoals nu: dat je beperkt wordt in het dagelijks leven door het coronavirus.

Het gaat erom hoe je ermee omgaat. De een wordt heel angstig, de ander boos, klagerig of intens verdrietig. Veel mensen zoeken afleiding, gaan hard werken of vluchten in een verslaving. 

Harder gaan werken, tijdelijk verslaafd zijn aan Netlfix vanwege de coronacrisis; het kan een goede manier zijn om even de werkelijkheid te ontvluchten. Iedereen heeft zo zijn eigen coping-strategie. Humor kan ook helpen, niet voor niks komen tijdens deze crisis de meest grove grappen voorbij.

Het wordt pas echt een probleem als mensen erin blijven hangen. Als ze verslaafd raken of als hun verdriet of boosheid repeterend wordt. Iemand die tien jaar na de scheiding nog begint over wat zijn ex hem heeft aangedaan. Als een langspeelplaat die blijft hangen.”

Hoe helpt meer begrip van ‘machteloosheid’?
“Als je je er niet van bewust bent, ben je steeds in gevecht met je gevoelens. Je probeert je angst te onderdrukken. Je wilt die niet voelen. Je wilt controle houden en dat kost veel energie.

Als je meent dat je dochter een vriend heeft die jij niet oké vindt, kun je boos gaan reageren, omdat het je irriteert en je geen invloed lijkt te hebben. Maar zo ontstaat een conflict en raak je haar kwijt. Het is niet helpend.

Dat is het wél als je stilstaat bij je gevoel, zodat je kunt accepteren dat je kind zijn eigen weg kiest. Dan reageer je anders. Dat is beter voor jezelf en voor de ander. Als je geen inzicht hebt in je machteloosheid kan dat processen van verwerking tegenhouden.”

Voor wie is dit boek bedoeld?
“Het boek is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in hoe machteloosheid ontstaat en hoe het zich ontwikkelt, omdat je er zelf mee worstelt of iemand kent die er last van heeft. Het kan ook een hulpmiddel zijn voor behandelaars.

In ons boek hebben wij wetenschappelijke literatuur over het onderwerp toegankelijker gemaakt. De lezers krijgen in ons boek ook leer- en ontwikkelingsoefeningen, zoals schrijfopdrachten.

Daarbij interviewden wij veertien cliënten van de GGZ over hun ervaringen met machteloosheid, bijvoorbeeld omdat ze als kind zijn misbruikt. Machteloosheid is een gevoel dat iedereen treft in min of meerdere mate, maar bij psychiatrische patiënten zijn de gevolgen duidelijker zichtbaar, omdat de problematiek zwaarder is. Maar in deze verhalen kunnen anderen zich ook herkennen.” [Petra Merkx]