'Inflatie brengt onzekerheid, maar biedt ook kansen'

Nog niet eerder was de inflatie in Nederland zo hoog. Wat is de juiste oplossing? Drie Fontys-experts denken mee vanuit hun vakgebied. “De overheid biedt vooral kortetermijnmaatregelen, maar we moeten ook verder vooruitkijken naar structurele oplossingen.”

Al meer dan een jaar is de inflatie in Nederland hoog. Opgedreven door de stijgende gasprijzen, de nasleep van de coronacrisis en de gevolgen van de oorlog in Oekraïne kwam de inflatie eind augustus voor het eerst in onze nationale geschiedenis uit op 12 procent, zo blijkt uit berekeningen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). En tegen alle verwachtingen in is het einde van de inflatie nog niet in zicht.

Daarom probeert de overheid de hoogste nood te lenigen met een steunpakket voor de laagste en middeninkomensgroepen. Zo wil ze de minimumlonen en de uitkeringen met 10 procent verhogen. Ook kunnen huishoudens voordeel hebben van een verhoging van het kindgebonden budget en de zorg- en huurtoeslag.

Achteropraken
Maar de meeste steunmaatregelen gaan pas volgend jaar in, terwijl velen deze winter al in problemen kunnen komen. Bovendien dreigen de mensen met de laagste inkomens door de inflatie nog meer achterop te raken. Wat is de juiste oplossing?

Cees-Jan Pen, lector De Ondernemende Regio aan Fontys Economie, constateert dat de overheid vooral kortetermijnoplossingen biedt. Hij pleit ervoor om ook verder vooruit te kijken. “Ik geloof dat we de kwetsbare groep mensen in onze samenleving structureel kunnen helpen door de sociale woningvoorraad van woningcorporaties versneld te verduurzamen. Op deze manier verstoken de bewoners minder gas en brengen we hun energierekening omlaag.”

In plaats van sporadisch een fooi uit te keren aan mensen in deze wijken als doekje tegen het bloeden, kan het overheidsgeld beter door de woningcorporaties worden besteed, vindt Pen.

Stille ramp
Maja Ročak maakt zich niet alleen grote zorgen om de groep mensen die altijd al moeite hebben om rond te komen. Volgens de lector aan Fontys Sociale Studies is er een nieuwe groep die door de inflatie in de problemen dreigt te komen: de middeninkomens. “Dat zijn de mensen met een betaalde baan en schoolgaande kinderen, maar zonder noemenswaardige financiële buffer. Tot voor kort konden zij hun rekeningen betalen, maar door de stijgende prijzen en de oplopende inflatie is dat steeds minder vaak het geval.”

Bijkomend probleem volgens Ročak is dat deze groep mensen niet in beeld is bij hulpverleningsinstanties en gemeenten. Angst en schaamte over hun situatie dragen eraan bij dat zij onder de radar blijven. “Deze mensen hebben zich altijd zelf weten te redden, en denken dat nu ook te kunnen. Maar hoe langer deze situatie duurt, hoe meer schulden zij maken. Er ontwikkelt zich een stille ramp onder deze groep ‘working poor’. Inflatie gaat uiteindelijk over armoede.”

Ontwrichte samenleving
In het ergste geval kan de inflatie ontwrichtend uitpakken voor de samenleving als geheel, voorspelt de lector Sociale Veerkracht. “Het is belangrijk dat we de armoede niet individualiseren nu een steeds grotere groep mensen in de problemen komt. Daarom moeten we structurele oplossingen bedenken en naast de bestaande groep armen die nu extra hard geraakt worden, onder meer de middeninkomensgroep zien te bereiken en hulp aanbieden”, aldus Ročak.

Tegen de heersende opvattingen van collega-economen in denkt Ewoud Jansen dat de oplossing om uit de inflatie te komen, kan liggen bij het verlagen van de rente door de Centrale Banken. Volgens de docent Finance & Economics bij de opleiding Fontys International Business wordt het dan voor bedrijven en huishoudens aantrekkelijker om te investeren. “Uiteindelijk ligt de oorzaak van inflatie bij problemen in de aanbodkant en om die op te lossen moet je daarin investeren en dat gaat beter met een lage(re) rente.”

Jansen noemt als voorbeeld investeringen in duurzame energieoplossingen. “Wie niet genoeg geld heeft voor zonnepanelen of een warmtepomp kan geld lenen, maar ziet daar vaak toch vanaf vanwege de hoge rente”, constateert hij. “Zolang we onvoldoende alternatieven voor gas hebben, blijven de energieprijzen hoog en als gevolg daarvan ook de inflatie.”

Klimaatdoelen
Angst en onzekerheid voor de toekomst overheersen, maar de nijpende situatie biedt ook kansen, denkt Cees-Jan Pen. “Door schaarste aan grondstoffen en de hoge prijzen voor energie en grondstoffen, gaan we als maatschappij kritischer kijken naar manieren waarop we kunnen besparen, verduurzamen en hergebruiken. Dat zou de noodzakelijke circulaire economie in een versnelling kunnen brengen.”

Deze redenering wordt ondersteund door het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). In een artikel stelt het PBL dat de circulaire economie de slagkracht van het klimaatbeleid vergroot. “Maar op dit moment leidt de inflatie nog vooral tot uitstelgedrag”, aldus Pen. “Op de wat langere termijn zou het een impuls kunnen geven aan de verduurzaming van onze economie. Het wordt rendabel om op bepaalde dingen te besparen.”

Europa voorop
Het drietal Fontys-experts is duidelijk: de inflatie laat zich niet makkelijk beteugelen. Er zijn meerdere wegen die naar Rome leiden. Welke de juiste of de kortste route is, durven zij niet te zeggen. En waar de een profiteert van de inflatie of een steunmaatregel, voelt een ander de pijn ervan. Wel zijn ze het erover eens dat er snel meer moet gebeuren. Het liefst op Europees niveau en voordat de winter intreedt.

Alle drie hopen zij dat er op korte termijn een EU-plan komt om de energieprijzen te beteugelen. Want daar ligt volgens hen het grootste pijnpunt. “Hoe eerder we onafhankelijk zijn van Russisch gas, hoe sneller de energieprijzen dalen en we de inflatie onder controle krijgen.” [Marieke Verbiesen]