Tilburg,
21
februari
2020
|
10:49
Europe/Amsterdam

Hoe hoogbegaafde laten floreren in het hbo?

De hoogbegaafde wizzkid met een succesvolle carrière op de universiteit is een cliché. Het bestaat wel, maar in de praktijk komen hoogbegaafden niet altijd goed tot hun recht. Ook niet in het hbo. Fontys gaat onderzoeken wat deze groep hbo-studenten nodig heeft om te floreren.

In verschillende sessies met studenten met en zonder kenmerken van hoogbegaafdheid en via enquêtes onder docenten, onderzoekt Fontys hoe hoogbegaafden beter kunnen worden uitgedaagd en hun talenten beter benut.

Het project ‘(Hoog)begaafde Danae Bodewesstudenten laten floreren’ is een samenwerking tussen verschillende lectoraten en instituten van Fontys en externe partijen zoals Mensa (vereniging voor hoogbegaafden) en de Radboud Universiteit Nijmegen. Het programma TEC for Society van Fontys ondersteunt het project financieel.

Hoogbegaafden bij Fontys
Volgens Danae Bodewes, betrokken docent-onderzoeker van Fontys Bedrijfsmanagement, Educatie en Techniek, lopen er onder de 44.000 Fontys-studenten heel wat hoogbegaafden rond, ook al is dat niet altijd zichtbaar. “Wetenschappers gaan ervan uit dat 2,5 procent van de mensen hoogbegaafd is, maar in het hbo is dat aantal waarschijnlijk groter.”

Hoogbegaafdheid gaat volgens haar niet om louter het IQ (hoger dan 130, volgens sommige definities), maar om een combinatie van kenmerken. In het projectplan wordt daarom ook gesproken over (hoog)begaafd, met ‘hoog’ tussen haakjes. “Hoogbegaafden zijn behalve intelligent ook vaak creatief, hebben een groot gevoel voor rechtvaardigheid en zijn erg nieuwsgierig.”

Projectleider Isabelle Diepstraten van Fontys Hogeschool Kind en Educatie: “Het gaat ons ook niet om het label hoogbegaafdheid. Wij willen studenten die zich herkennen in kenmerken van hoogbegaafdheid een leeromgeving bieden waarin ze zich thuis voelen en kunnen ontplooien.”

Niet herkend
In de praktijk worden de kenmerken van hoogbegaafdheid bij een kind en later bij een student niet altijd herkend en dat leidt tot onbegrip van twee kanten. “Docenten kunnen het irritant vinden als een student te veel vragen stelt, wat hoogbegaafden vaak doen. En in projectgroepen kan zo’n student wel eens wat doordraven omdat hij graag de diepte induikt”, aldus Diepstraten.

De hoogbegaafde student kan zich onbegrepen voelen. “Ze zijn vaak al wat stappen vooruit in hun denken en worden er onzeker van als ze daarin steeds geen weerklank vinden”, aldus Bodewes. Gevolg kan zijn dat ze afhaken.

Minder meisjes?
Opvallend is overigens dat het erop lijkt dat jongens vaker als hoogbegaafd worden aangemerkt Isabelle Diepstratendan meisjes. Diepstraten: “Ik vraag weleens aan mijn studenten hier op de pabo of ze op hun stageschool willen kijken hoe de verhouding meisjes en jongens is in de zogenoemde plusklassen voor hoogbegaafden.”

Ze komen dan altijd terug met het antwoord dat het aantal jongens veel hoger is. “Terwijl dat feitelijk niet kan; meisjes en jongens zijn even intelligent. Meisjes passen zich wat vaker aan. Daardoor worden kenmerken van hoogbegaafdheid bij hen minder snel opgemerkt.”

Al dat onontdekte en niet gebruikte talent: eeuwig zonde, vinden de onderzoekers. Niet alleen voor deze mensen zelf, de maatschappij heeft hun intelligentie en creativiteit hard nodig. De huidige snelle technologische vooruitgang vraagt om mensen die ‘techniek, entrepreneurschap en creativiteit’ (de zogenoemde TEC-vaardigheden die Fontys propageert) makkelijk combineren.

Project in drie delen
Het project bestaat uit drie onderdelen. Er vinden zogenoemde Delphi-sessies plaats met hoogbegaafde studenten, waarin hun vaardigheden en kenmerken verder worden onderzocht. In pressure-cooker-sessies krijgen drie groepen studenten een vraagstuk: hoogbegaafde studenten, studenten die deze kenmerken niet hebben en uitvallers die wél kenmerken van hoogbegaafdheid hebben.

Het derde onderdeel betreft het onderzoek dat student Toegepaste Psychologie Esther Bulthuis gaat uitvoeren. Zij gaat docenten van Fontys Hogeschool ICT ondervragen over hoe zij omgaan met deze groep studenten.

“Ik ben van plan ongeveer Esther Bulthuishonderd docenten te bevragen. Ik heb er nu al 65 gehad. Wat me opvalt is dat veel docenten denken dat het vooral een IQ-kwestie is, terwijl het veel meer is. Ik merk ook dat ze wel heel welwillend en geïnteresseerd tegenover het onderwerp staan.”

Nieuwsgierigheid triggeren
Bodewes: “Door de onderzoeken komen we erachter wat nodig is om ook deze specifieke groep studenten te laten floreren in het hbo. Wat vraagt het voor het soort opdrachten dat ze krijgen? Wat kunnen docenten doen? Hoe maken we het onderwijs uitdagender voor hen, wat triggert hun nieuwsgierigheid en hoe blijven ze bij de les?”

Het uiteindelijke doel is om hulpmiddelen te maken die erbij helpen dat studenten met kenmerken van hoogbegaafdheid beter tot zijn recht komen in het hbo. “We kunnen bijvoorbeeld workshops maken voor docenten en we denken aan het ontwikkelen van een bewustwordingsspel. Voor het basisonderwijs hebben we al zo’n spel ontwikkeld. Idee is dit ook voor het hbo te doen”, aldus Diepstraten. [Petra Merkx]

Op 16 maart houdt de projectgroep een eerste bijeenkomst in Eindhoven, waarvoor studenten met kenmerken van hoogbegaafdheid zich kunnen aanmelden.

Reacties 1 - 12 (12)
Bedankt voor uw bericht.
Ben Versteeg
27
September
2021
Ik ben nu 45, en heb gedurende mijn tijd op de Hogeschool Eindhoven (Fontys) heel veel moeite ervaren, en uiteindelijk die opleiding(en) niet afgemaakt.
De voornaamste oorzaak was een enorm gebrek aan motivatie: ik wist niet waarom ik die opleiding deed anders dan dat verschillenden tegen mij zeiden dat ik die wel kon, en dus moest gaan doen..
Het is zo jammer dat er 25 jaar geleden zoveel onbekendheid was met hbh, en ik ben er eigenlijk pas iets meer dan 10 jaar achter, middels een paar korte gesprekken met wat vrienden toen, en daarna een test bij Mensa.
Maar ik heb toen besloten er niets mee te doen, voornamelijk omdat ik de term zo beladen vind, of de indruk heb dat de maatschappij het vaak volledig verkeerd opneemt.
Omdat ik nu erg vastloop in mijn leven, merk ik dat ik er mee aan de slag moet.
Ik ben daarom erg blij met dit soort artikelen, en de video serie van Esther op YouTube: erg bedankt daarvoor!
Renée
28
June
2020
Ik geef als ervaringsdeskundige student graag wat tips: het belangrijkste lijkt mij om de student vrijheid te geven. Vrijheid om niet aanwezig te hoeven zijn bij vakken met verplichte aanwezigheid, vrijheid om extra vakken te volgen, vrijheid om opdrachten naar eigen inzicht en uitdagender te mogen invullen (zelf een onderwerp kiezen, geen strakke richtlijnen met formats, beoordelingsformulieren, groepswerk). Honours of plusklassen zijn leuk, maar geen oplossing als het basiscurriculum te weinig uitdaging biedt of te strak 'om het lijf zit'.

Wat ook helpt: docenten die universitair geschoold zijn en weten hoe ze goed kunnen toetsen en beoordelen; met name verslagen. Ik ben universitair geschoold en heb wat mij is aangeleerd moeten laten varen op het HBO om goede cijfers te krijgen. Als ik bijvoorbeeld een lopende tekst maak met een logische structuur wordt dat afgestraft, omdat men snel wilt kunnen afvinken op basis van de standaard kopjes en vragen in 'het format'. Ook als dat format de inhoud niet dient. Als gevraagd wordt om voorwaarden te geven voor X en ik geef er argumenten bij, idem dito, want dan heb ik me niet aan de vraag gehouden. Uiteraard zijn er ook docenten die dit soort dingen wel begrijpen en waarderen, maar lang niet iedereen.

De gemiddelde HBO-docent heeft liever een alinea met per zin drie keer het woord ‘ik’, vijf bijwoorden en een lofzang op de gebezigde methode dan een tekst in de 3e persoon, met kritische blik, genuanceerd, waarin systematiek zit, die een volledig beeld geeft en met een grote informatiedichtheid. Ook zal de hoogbegaafde student eerder kritisch naar zichzelf kijken, het niet snel goed genoeg vinden en dus in verslagen niet de loftrompet steken over zichzelf, ook al staat hij gemiddeld een 9.1. Het gevolg kan zijn dat de docent dit leest als zou de student zijn leerdoelen niet voldoende behaald hebben of zich niet genoeg ontwikkeld hebben.

Zo kan allerlei gedrag worden misverstaan. Als de student bij een opdracht een lastig onderwerp kiest of zich uitdaagt (bv kwantitatief én kwalitatief onderzoek combineren), dan neemt hij meer risico en maakt misschien meer fouten (waardoor de docent dit slechter zal beoordelen) maar hij leert wel meer. Zoiets wordt over het algemeen ontmoedigd. Of niet nominaal studeren wat gezien wordt als luiheid of falen, terwijl het is omdat de student een extra minor wilt doen of iets buiten het curriculum of simpelweg gek wordt van de absurde eisen en bureaucratie in het HO en dus een time-out nodig heeft. Of niet naar de les gaan omdat de student het prima zelf af kan dus je zal wel niet gemotiveerd zijn. Dit soort dingen wordt niet ‘herkend’ en vaak misverstaan. Al helemaal bij docenten die de student niet persoonlijk en al langer kennen.

Ik zou reflecties ook mondeling toetsen in een dialoog van mens tot mens in plaats van de student te verplichten tot in het oneindige SMART leerdoelen te formuleren met bijbehorende acties...ik leer en reflecteer doorlopend en vanzelf. Als ik het moet opschrijven volgens dit systeem, heb ik minder tijd om daadwerkelijk te leren maar moet ik voortdurend formaliseren en verantwoorden. Iets wat voor mij intuïtief al prima loopt wordt daarmee min of meer kapotgeslagen. Verplichte studievaardigheidslessen met zoiets als de leerstijlen van Kolb (het wil het HBO maar niet uit, terwijl het allang is gefalsifieerd) zijn superirritant, of wat dacht je van een ‘studiesuccesscan’. Ik kan studeren, dus niemand hoeft me telkens opnieuw te leren hoe het moet.

Verder zou het fijn zijn als studenten in contact gebracht kunnen worden met andere hoogbegaafde studenten, dat het makkelijker wordt om groepjes te vormen of samen op te trekken en elkaar te ‘voeden’. Als ook dat ze er snel achter kunnen komen welke docenten op hun school of uni echt passie hebben voor hun vak; dat kan bijna troostend zijn.

De mogelijkheid om ook echt waardevolle feedback te krijgen zou fijn zijn. Dat een docent je niet drie zinnen stuurt over je verslag maar in de kantlijn op alles wat zinnigs te melden heeft.

Dit komt zo in me op. Ik hoop dat jullie er wat aan hebben (en vooral mee doen).


Linda
28
October
2020
Wauw, dit is echt ontzettend goed omschreven (en heeel erg herkenbaar)! Dit zijn echt exact de punten waar ik mij de afgelopen jaren aan heb lopen ergeren op het hbo en waardoor ik mijn plezier in leren (en ook een tijd in het leven) verloren ben. Ik heb erg lang gedacht dat het aan mezelf lag, aangezien ik de enige leek te zijn die er zo over dacht. Mij werd sterk de indruk werd gegeven dat een kritische houding niet gewenst was en dat ik mij dien aan te passen (wat niet goed gelukt is en waardoor ik al 7 jaar over mijn studie doe). Ik vind het ontzettend fijn om te horen dat er dus meer mensen zo over denken. Ik deel dan ook jouw mening/tips op alle punten en hoop dat er iets mee gedaan wordt.
Isabelle Diepstraten
30
November
2020
Dag Renée en Linda,
Ons is helemaal ontschoten dat dit bericht is geplaatst met reactiemogelijkheden. Tot mijn geluk zie ik heel waardevolle reachties, maar tegelijk ook tot mijn schrik omdat ik het niet eerder heb opgemerkt.

Wat een herkenbaar verhaal! Ik hoop dat het spoedig gaat veranderen en dat ook het onderzoek dat we vanuit de werkgroep hoogbegaafde studenten en werknemers hebben gedaan hieraan kan bijdragen.

Als jullie je mailadres sturen, dan kan ik je op de hoogte houden. Ook voor een gesprekje ben ik altijd in. Groeten isabelle
E.D.V
01
June
2021
Beste,
Is er op elke Fontys Hogeschool begeleiding voor hoogbegaafde studenten? Niet elke hoogbegaafde student zal de weg hiernaartoe uit zichzelf vinden of in gesprek willen gaan. Graag meer info over de campus Zwijsenplein Tilburg.
Martine
18
April
2020
Ik ben blij met dit initiatief.
Waar kan ik het onderzoek volgen?
Isabelle Diepstraten
30
November
2020
Dag Martine,
Ons is helemaal ontschoten dat dit bericht is geplaatst met reactiemogelijkheden. Tot mijn geluk zie ik heel waardevolle reachties, maar tegelijk ook tot mijn schrik omdat ik het niet eerder heb opgemerkt. We zijn ver klaar met onderzoek, in de fase van vormgeving letterlijk. Als je mij je mailadres wilt sturen, dan kan ik je op de hoogte houden. Ook voor een gesprekje ben ik altijd in. Groeten isabelle
Cuny Nie
15
April
2020
Ik start zaterdag de module Hb bij de Master Educational Needs. Ik werk op De Haagse Hogeschool en daar hebben we geen apart beleid voor Hb studenten en daar wil ik wat aan doen.
Ik ben heel benieuwd naar jullie onderzoek!!!
Bert van der Moer
14
April
2020
Voor de zekerheid dit vraagje: Gaat de bijeenkomst HB-HO groep op 16 april 2020 om 12 uur nog wel door? Of is er een online alternatief?
Bert van der Moer
Coach Planckgas
Henk Verhoeven
10
March
2020

Interessant artikel. Wel even een kritische opmerking. In het interview wordt aangegeven dat stagiaires terugkomen met de observatie dat er meer hoogbegaafde jongens dan meisjes zijn. Gevolgd door de opmerking dat dit niet kan omdat de intelligentie van jongens en meisjes gelijk is. We weten dat het gemiddelde IQ van jongen en meisjes inderdaad gelijk is - namelijk 100 - maar ook dat de spreiding tussen de geslachten verschillend is. Jongens laten een veel grotere spreiding zien. Er zijn dus meer laagbegaafde jongens dan dat er laagbegaafde meisjes zijn en meer hoogbegaafde jongens dan er hoogbegaafde meisjes zijn. Verder is de belangstelling van jongens veel meer op dingen (ipv mensen) gericht (verschil met meisjes is 1,3 standaarddeviatie; heel veel dus). Die interesse biedt je veel meer kansen monomaan met één ding bezig te zijn, waar meisjes hun belangstelling meer spreiden en die ook meer sociaal is. Dus ja, er zijn meer jongens die aan de definitie van hoogbegaafdheid voldoen, of je die nu opvat als puur een IQ getal of dat je een bredere definitie hanteert.

Henk Verhoeven
Docent toegepaste psychologie
isabelle diepstraten
30
November
2020
Ons is helemaal ontschoten dat dit bericht is geplaatst met reactiemogelijkheden. Tot mijn geluk zie ik heel waardevolle reachties, maar tegelijk ook tot mijn schrik omdat ik het niet eerder heb opgemerkt.

Mooie nuancering van je over het gemiddelde en standaarddeviatie. Toch is daar het laatste woord niet over gezegd: harde bewijzen voor biologische verschillen op dit gebied zijn er niet: zie daarvoor ook de conclusies in het laatste rapport van de Onderwijsraad over sekseverschillen in het onderwijs. Het heeft juist waarschijnlijk meer met gender dan met sekse te maken. Dat blijkt ook uit het feit dat HB bij meisjes vaak lang onopgemerkt blijft, omdat meisjes (geleerd hebben) zich aanpassen.. zeker op de basisschool. Er is eerder sprake van onderdiagnosticering bij meisjes dan dat HB meer bij jongens voorkomt. Daar zijn mooie artikelen over geschreven.
Susanne van Rooijen
10
March
2020
Goedemiddag,
Wat een goed initiatief! Zouden jullie mij op de hoogte kunnen houden van de resultaten van het onderzoek?
Alvast hartelijk dank.
Met vriendelijke groet,
Susanne van Rooijen
isabelle diepstraten
30
November
2020
Ons is helemaal ontschoten dat dit bericht is geplaatst met reactiemogelijkheden. Tot mijn geluk zie ik heel waardevolle reachties, maar tegelijk ook tot mijn schrik omdat ik het niet eerder heb opgemerkt. We zijn ver klaar met onderzoek, in de fase van vormgeving letterlijk. Als je mij je mailadres wilt sturen, dan kan ik je op de hoogte houden. Ook voor een gesprekje ben ik altijd in. Groeten isabelle
Marian Vaags
06
March
2020
Wat een interessant project! En noodzakelijk ook, omdat hoogbegaafden inderdaad niet altijd floreren en soms helaas behoorlijk vastlopen. In Eindhoven is regelmatig een bijeenkomst van een HB café, aangesloten bij het IHBV. Ik was een der oprichters van dit Eindhovense HB cafe. Als coachingpsycholoog en studiebegeleider begeleid ik ook mensen met HB. Verder ben ik als trainingsacteur betrokken bij Fontys Mens en gezondheid. Als ik op enigerlei wijze kan bijdragen aan dit project, hoor ik het graag.
isabelle diepstraten
30
November
2020
Ons is helemaal ontschoten dat dit bericht is geplaatst met reactiemogelijkheden. Tot mijn geluk zie ik heel waardevolle reachties, maar tegelijk ook tot mijn schrik omdat ik het niet eerder heb opgemerkt. We zijn ver klaar met onderzoek, in de fase van vormgeving letterlijk. Als je mij je mailadres wilt sturen, dan kan ik je op de hoogte houden. Ook voor een gesprekje ben ik altijd in. Groeten isabelle
Ine van de RIjt
01
March
2020
Hallo Esther,
Bij Fontys Engineering hebben we een afdeling studentenbegeleiding. Studenten van FHENG die vastlopen met hen studie kunnen bij ons terecht voor ondersteuning in de vorm van coaching. We hebben ook te maken met studenten die kenmerken van hoogbegaafdheid laten zien en vast lopen. Ik ben zeer geïnteresseerd in je onderzoek en zou er dan ook graag meer over willen horen. Wellicht kan contact met docenten van FHENG ook nog een rol spelen??

met vriendelijke groeten,
Ine van de Rijt
Projectleiding Beta Ritme
Fontys Engineering
W.
18
October
2020
Beste Ine,
Bieden jullie ook coaching aan voor studenten aan een andere school? Ik studeer zelf aan de RuG, maar hier bieden ze helaas geen hulp aan.. Het zou mij ontzettend helpen als die mogelijkheid er is.

Met vriendelijke Groet,
W
isabelle diepstraten
30
November
2020
Ons is helemaal ontschoten dat dit bericht is geplaatst met reactiemogelijkheden. Tot mijn geluk zie ik heel waardevolle reachties, maar tegelijk ook tot mijn schrik omdat ik het niet eerder heb opgemerkt. We zijn ver klaar met onderzoek, in de fase van vormgeving letterlijk. Als je mij je mailadres wilt sturen, dan kan ik je op de hoogte houden. Ook voor een gesprekje ben ik altijd in. Groeten isabelle
Xandra van Hooff
21
February
2020
Kan ik mij als oudstudent ook aanmelden? Ik ben destijds niet ‘herkend’ maar wel goed in beeld wat anders kan en mag.
Diana Otten
21
February
2020
Ik kan maandag niet bij de bijeenkomst zijn ivm mijn stage. Graag wil ik wel op de hoogte gehouden worden van hoogbegaafdheid en studeren aan fontys Hogeschool.
isabelle diepstraten
30
November
2020
Ons is helemaal ontschoten dat dit bericht is geplaatst met reactiemogelijkheden. Tot mijn geluk zie ik heel waardevolle reachties, maar tegelijk ook tot mijn schrik omdat ik het niet eerder heb opgemerkt. We zijn ver klaar met onderzoek, in de fase van vormgeving letterlijk. Als je mij je mailadres wilt sturen, dan kan ik je op de hoogte houden. Ook voor een gesprekje ben ik altijd in. Ik hoop dat het onderzoek voor jou wat kan gaan betekenen. Dat docenten straks op een andere manier met jouw vragen om kunnen gaan. Ik hoor het graag als je meer wilt. Groeten isabelle
Tom van den Eertwegh
21
February
2020
Beste heer/mevrouw,
Naast mijn werk als docent Psychologie bij de opleiding Pedagogiek, ben ik twee dagen per week student aan de FHK Docent theater/regisseur. Ik zit daar nu in mijn tweede jaar. Vooral het eerste jaar ben ik veel bezig geweest met het analyseren hoe mijn hoogbegaafdheid van invloed is op mijn functioneren als student. Via Mensa heb ik ook contact gehad met Amber die een HB-HO project leidt. Zij is mogelijk ook voor jullie een interessante gesprekspartner. Ik kan jullie ook linken. Al met al ben ik erg benieuwd naar de uitkomsten van dit project.

Met vriendelijke groet,
Tom van den Eertwegh.