Hbo: streef naar vakmanschap

Nu het fysieke onderwijs weer een beetje terugkeert is dit het moment om ook de manier waarop dat onderwijs wordt gegeven onder de loep te nemen. Fontys-docent Boudewijn Raessens betoogt in onderstaand opiniestuk voor Bron dat het streven naar vakmanschap voorop moet staan.  

Volgende week gaat het hoger onderwijs weer (verder) open. Dan zal opnieuw de vraag ontstaan: doen we de juiste dingen met betrekking tot ons onderwijs en doen we de juiste dingen goed. Goed onderwijs is namelijk niet iets vanzelfsprekend.

Goed onderwijs kan worden gekoppeld aan vakmanschap. De Franse antropoloog Lévi-Strauss omschrijft het fundamentele verschil tussen de knutselaar en de vakman. Volgens Lévi-Strauss werkt de knutselaar vanuit materialen en omstandigheden die hij aantreft. De kwaliteit hiervan is bepalend voor de kwaliteit van het eindwerk.

De vakman werkt anders. Het uitgangspunt bij de vakman zijn de eisen waaraan het eindwerk moet voldoen. Deze eisen verwijzen naar een zekere standaardisatie en zijn het resultaat van een ontwikkeling waarbij de vakman uit ervaring heeft geleerd het goede van het minder goede te onderscheiden. De vakman zorgt ervoor dat de omstandigheden en materialen van dien aard zijn dat daarmee het vooraf gesteld eindresultaat kan worden bereikt.

Eindresultaat
Zoals de vakman begint met de gestelde eisen aan het eindproduct zou ook het onderwijs moeten starten vanuit het beschrijven van een vooraf vastgesteld eindresultaat. Om vervolgens na te denken over hoe het niveau adequaat kan worden getoetst.

Goede toetsing speelt bij het streven naar het gewenste eindresultaat, een essentiële rol. Door een adequate wijze van individuele formatieve en summatieve toetsing wordt toegewerkt naar het bereiken van dit gewenste eindresultaat. De volgende stap is het ontwikkelen van onderwijs dat aansluit op deze toetsing.

Adviezen
Vanuit het streven naar vakmanschap in het onderwijs volgen hier adviezen aan de student, de docent en het management.

Advies aan student
Maak gebruik van wat de wereld al weet! Gebruik de kennis van anderen, ga op de schouders van anderen staan. Start daarom bij alle projecten en opdrachten met een grondig literatuuronderzoek. Omarm het vakmanschap. Neem geen genoegen met minder.

Advies aan de docent
Maak van de student geen consument! Voorkom dat de student achterover gaat zitten terwijl juist een actieve deelname van de student wordt verwacht. Een goede leeromgeving stelt hoge verwachtingen aan de student waarin zijn prestaties voortdurend worden beoordeeld.

Advies aan het management
Maak de docent de centrale spil in het onderwijsproces! Verbeteringen worden niet in gang gezet door het aannemen van een verandermanager die nieuwe begrippen benadrukt. Het zijn de capaciteiten, de betrokkenheid en de motivatie van de docent die een essentiële rol spelen bij goed onderwijs.
Naast de bezieling van de docent speelt ook de gestructureerde wijze waarop de docent de student begeleidt naar een toenemende mate van individuele verantwoordelijkheid een essentiële rol in goed onderwijs. Kortom: zet het vakmanschap van de docent op de eerste plaats.

Boudewijn Raessens is associate lector Marketing bij Fontys Hogeschool Economie & Communicatie in Eindhoven. Hij is gepromoveerd op ICT, leertheorie en maatwerk in het onderwijs. De inhoud van deze column is grotendeels gebaseerd op de slotbeschouwing uit zijn proefschrift de E-Kubus, een analysemodel voor curricula.