Elektriciteit is geen perpetuum mobile
De overheid heeft prachtige plannen om alle energie duurzaam te maken, zoals het voornemen om vanaf 2035 de verkoop van niet-elektrische auto's te verbieden. Maarten van Andel heeft daar grote bedenkingen bij. Als directeur Toegepaste Natuurwetenschappen bij Fontys weet hij waar hij het over heeft. Hij schreef onderstaand opinieartikel over de niet realistische politieke voornemens over de energietransitie.
Na Brabant en Limburg blijkt het stroomnet nu ook vol in Utrecht, Gelderland en Drenthe. Bedrijven die stroom willen komen op een wachtlijst. Intussen besluit de EU en dus ook Nederland dat we over 13 jaar alleen nog maar elektrische auto’s mogen maken en nieuw kopen. Samen met miljoenen warmtepompen, geëlektrificeerde industrieën en meer variabele wind- en zonnestroom zal dat zeker een verdubbeling van de netcapaciteit vergen. En we komen nu al te kort! De Zwitserse regering wil elektrisch rijden om die reden komende winter beperken.
Bovendien zouden we rond 2040 jaarlijks zo’n 700 miljard kilowattuur extra groene stroom moeten opwekken voor honderden miljoenen elektrische auto’s in de EU. Dat vergt meer dan 45.000 extra windmolens en 600 miljoen extra zonnepanelen.
Daartoe zouden we vanaf nu elke week 12 zeewindmolens, 40 landwindmolens en 700.000 zonnepanelen moeten bijbouwen, 900 weken achter elkaar. We hebben dan nog niks gedaan voor alle bijkomende warmtepompen en geëlektrificeerde industrieën.
Dure en complexe energiedrager
Politici en beleidsmakers doen net alsof elektriciteit een energiebron is, een soort perpetuum mobile die vanzelf uit het stopcontact komt. Het tegendeel is waar. De keten van elektriciteitsopwekking, -transport en -opslag is duur en complex, en gaat gepaard met aanzienlijke energieverliezen. Zeker als we hernieuwbare elektriciteit grootschalig moeten gaan opslaan (wat we nu gelukkig nog niet hoeven). Elektriciteit is geen energiebron, het is slechts een gedeeltelijke drager van elders opgewekte energie. Net als waterstof.
Als onze regering besluit dat we omwille van CO2-reductie elektrisch moeten gaan rijden, verwarmen en ondernemen, verwacht ik een concreet integraal uitvoeringsplan voor de enorme hoeveelheid extra groene stroom die daarvoor over twintig jaar moet worden opgewekt, getransporteerd en opgeslagen. Fontys-studenten en -onderzoekers zouden nu en in de toekomst een grote bijdrage kunnen leveren aan zo’n plan. Zolang dat er niet is komen bedrijven die stroom nodig hebben op een wachtlijst, en moeten elektrische auto’s in Zwitserland minder gaan rijden.
Niet verkwanselen
Elektriciteit is logischerwijs schaars en duur, en zal dat ook na 2035 blijven. Elektriciteit is immers intrinsiek complex en inefficiënt om op te wekken, te transporteren en op te slaan. Het is wel gebruiksvriendelijk en schoon voor de consument.
Laten we deze kostbare energiedrager daarom optimaal benutten in kleinere verbruikers zoals lampen, stofzuigers en wasmachines die uitsluitend op elektriciteit als energiedrager kunnen functioneren. Laten we elektriciteit niet verkwanselen in honderden malen grotere verbruikers zoals elektrische auto’s.
Zuinig zijn
In feite weten we dit allemaal al lang. Terrasstralers zijn toch niet voor niks verboden in Frankrijk? Gloeilampen zijn toch niet voor niks vervangen door ledlampen? Stofzuigers zijn toch niet voor niks begrensd in vermogen? Wasmachines hebben toch niet voor niks een energielabel? [Tekst loopt door onder foto]
Zuinig zijn met elektriciteit is ons als kind geleerd, en terecht. Laten we daarom de grote verbruikers niet elektrificeren, maar zorgen dat ze half zoveel energie gaan verbruiken. Met goed geïsoleerde huizen, innovatieve brandstofauto’s van 1 op 40 waarmee we maximaal 100 rijden, en terugdringing van industriële overproductie. Daar besparen we tot na 2040 veel goedkoper, sneller en meer CO2 mee dan met elektrisch rijden.
Alles tegelijk willen doen in een energietransitie is geen goede aanpak, want we kunnen niet alles tegelijk doen. Het is juist effectief om bewuste keuzes te maken op basis van kwantitatieve analyses en concrete haalbare uitvoeringsplannen.
Elektrisch rijden valt daarbij af. Zeker ook omdat batterijproductie schaarse metalen zoals lithium en kobalt vergt die al deze eeuw goeddeels uitgeput zullen raken, en gepaard gaat met ontstellend milieuschadelijke mijnbouw en mensonterende slavernij in niet-Europese landen.
Kennis en kunde in het hbo
Energie is anders dan onderwijs of zorg geen menselijke activiteit die je kunt sturen met menselijke wetmatigheden. Energie is een natuurkundige grootheid, met natuurkundige wetmatigheden die zich onttrekken aan menselijke wetmatigheden.
Dat is niet erg, zolang politici en beleidsmakers dat in acht nemen, en geen beslissingen nemen die net zo onuitvoerbaar zijn als een perpetuum mobile. Fontys en andere hogescholen hebben toegang tot alle benodigde kennis en kunde om die beslissingen te beïnvloeden, en zo bij te dragen aan een effectiever duurzaamheidsbeleid.
Maarten van Andel is directeur van Fontys Hogeschool voor Toegepaste Natuurwetenschappen en auteur van De Groene Illusie en De Groene Kans.