Een kerstdiner maakt alleen maar eenzamer

Je kunt een populaire student zijn, volop uitgaan en je toch heel eenzaam voelen. Of andersom: een fijne relatie hebben maar toch heel erg een vriendenkring missen. Eenzaamheid kent vele vormen en een oplossing is lang niet altijd voorhanden, zegt Eric Schoenmakers. De Fontys-docent en onderzoeker spreekt vanmiddag op een symposium over dit onderwerp op het Eindhovense stadhuis.

Eerst maar even een vooroordeel uit de weg ruimen: eenzaamheid is niet iets dat alleen oude mensen treft. Schoenmakers combineert als docent en onderzoeker in de toegepaste gerontologie met als specialisatie eenzaamheid wel beide thema's, maar komt tot een andere conclusie: ''Eenzaamheid heeft niet met leeftijd te maken, maar met levensgebeurtenissen.''
Denk: op kamers gaan wonen, een partner die wegvalt, ruzie met een goede vriend(in), isolement door een lichamelijke of geestelijke handicap. Het is normaal en zelfs gezond dat gevoelens van eenzaamheid dan de kop opsteken, want het zet aan tot actie. ''Mensen ontwikkelen zich in een fase van eenzaamheid. Ze gaan proberen er iets aan te doen: een partner of vrienden zoeken, al naar gelang wat zij nodig hebben. Zo bereiken ze een nieuw evenwicht.''

Slechte gezondheid
Tot zover geen probleem. 30 tot 40 procent van de Nederlanders is één of meerdere perioden in het leven eenzaam. Maar de mensen die het niet lukt om iets aan hun situatie te doen, lopen het risico om structureel eenzaam te worden. Dat betreft ongeveer 8 procent van de Nederlanders.
Er zijn wel degelijk 'risicogroepen': mensen die een grotere kans lopen hierin niet te slagen. Ouderen, gehandicapten, migranten, jongeren. Schoenmakers schetst hoe het isolement leidt tot een laag zelfbeeld en uiteindelijk vaak tot een slechte gezondheid doordat ze slecht voor zichzelf zorgen. Hetgeen het weer lastiger maakt om uit het isolement te geraken.

Contact leggen
Het symposium van vanmiddag is georganiseerd door de gemeente Eindhoven. Het idee is dat professionals in zorg en welzijn, vrijwilligersorganisaties, ouderenbonden en woon-zorgcombinaties nadenken over hoe ze aandacht aan eenzame mensen in hun achterban kunnen besteden. En het fenomeen zo mogelijk bestrijden.
Kan dat eigenlijk wel? Schoenmakers is niet heel optimistisch. ''We weten veel van de oorzaken en de gevolgen. Maar studies laten ook zien dat veel methodes om eenzaamheid te bestrijden, niet werken. Van huisartsen heb ik weleens het verhaal gehoord van een eenzame oudere die was doorverwezen naar een andere hulpverlener. Achteraf bleek dat die patiënt daar nooit naartoe was gegaan. De huisarts was verbaasd, maar het is logisch als je bedenkt welke enorme drempel iemand over moet om over eenzaamheid te gaan praten. En helemaal als je bedenkt hoeveel ontzag ouderen hebben voor de huisarts. Het enige wat je kunt doen is één op één contact leggen met eenzame mensen.''

Kerstdiner
Dus over drie maanden het jaarlijkse kerstdiner organiseren voor de eenzamen is geen oplossing? ''Nou, eten met allemaal vreemden is doodeng. Ik zou dat ook niet durven, ik zou me juist eenzamer gaan voelen. Daar komen geen eenzame mensen op af. Dan moet bijvoorbeeld een thuiszorger vragen om samen te gaan, en daarvoor moet je al contact hebben met degenen die je uit wilt nodigen.''
Maar heeft het dan wel zin om, zoals gemeente en Eindhovense organisaties nu bespreken, een soort aanpak te ontwikkelen? ''Het is een individueel probleem, dat je niet collectief kunt oplossen door bijvoorbeeld een maatjesproject. Je moet in gesprek gaan, contact opbouwen, de eenzame persoon de gelegenheid geven zijn hart te luchten en niet meteen allerlei oplossingen bedenken. En ja, die organisaties kunnen toch iets doen. De mensen in beeld krijgen, eenzaamheid bespreekbaar maken, durven doorverwijzen naar andermans activiteiten die misschien beter bij die persoon passen.'' [Debbie Langelaan]