De toekomst maak je zelf
Winnaars Denk Groterprijs: weg met de doemscenario's
Stel: je maakt je grote zorgen om de zwerfhonden in Chili. Je wilt hun lot verbeteren. Dan kun je een doemscenario schetsen waarin het leven van die honden steeds slechter wordt. Je kunt ook beginnen met een ideaalplaatje, waarin de problemen zijn opgelost. Wat werkt het beste om anderen zover te krijgen dat ze jou gaan helpen?
De laatste methode overtuigt het meest, weten Linda Hofman en Christianne Heselmans. De twee Fontys-docenten van Academy for Creative Industries wonnen gisteren de Denk Groterprijs voor medewerkers met de preferable future-methodiek die zij hebben ontwikkeld. ‘A prototyping for a sustainable future with values’, noemen zij deze. Zij zijn verbonden aan het lectoraat Futures research and trendwatching.
Wat doen jullie precies?
“We maken, samen met de studenten en eventueel opdrachtgevers, toekomst-verkenningen. Wat voor toekomst willen we eigenlijk? Als het bijvoorbeeld gaat om de voedselsituatie in onze maatschappij, een onderwerp waar we ons vaak mee bezig houden, dan zie je dat de vleesconsumptie milieuproblemen veroorzaakt. Wij zeggen dan: hoe zou dit in 2050 moeten zijn? In de ideale situatie eten we dan allemaal plantaardig, maar het moet ook stoer en lekker zijn. Dan ga je weer terug naar het heden: wat staat die ideaalsituatie in de weg? Welke factoren werken remmend en welke stimulerend? Zo ga je routes bedenken om je ideaal te bereiken.”
Klinkt logisch. Wat is jullie specifieke inbreng?
“Trendwatching gebeurt traditioneel van nu naar straks; op basis van de feiten en gebeurtenissen in het heden maak je verkenningen. Het gaat dan vooral om wat er straks gebeurt, niet zozeer om wat jij wilt dat er gebeurt. Wij draaien het om en voegen er waarden aan toe: vanuit een gewenst perspectief straks kijken we wat we in het heden kunnen doen. Het terugkijken noemen we ook wel backcasten, het tegengestelde van forecasten. Het nieuwe is dat wij futurestudies en trendwatching op deze manier dichter bij elkaar hebben gebracht.”
Maar waarom?
“Het werkt gewoon beter. Wetenschappelijk en psychologisch onderzoek wijst uit dat het menselijk brein niet creatief reageert als je vertelt dat er nare dingen gaan gebeuren. De reactie is: angst, vluchten of vechten. Maar we hebben creativiteit nodig om ervoor te zorgen dat die nare dingen niet plaatsvinden.”
De leefbaarheid op de wereld ontwikkelt zich nu eenmaal negatief, toch?
“Studenten die aan Future Studies beginnen, zijn vaak wel somber over de toekomst van de wereld. Niet over hun eigen situatie overigens: ze denken dat ze er zelf wel uitspringen. Dit zie je vaker, het is een menselijk trekje. Maar goed: studenten zien de klimaatveranderingen en hebben ook het idee dat hun generaties het minder goed krijgen dan vorige: de studiebeurzen zijn afgeschaft, de pensioenen brokkelen af. Met behulp van de preferable future-methodiek krijgen ze het inzicht dat minder geld niet per se betekent dat je het minder goed hebt. En dat je er bovendien zelf invloed op hebt.”
Wat kunnen jullie studenten straks met deze methodiek?
“Zij gebruiken die om concepten te maken voor opdrachtgevers. Ze doen dat niet in hun eentje; de kracht is juist om met meer mensen te praten over de toekomstbeelden. Wij hebben intensief samengewerkt met de Hogere Agrarische School (HAS), dan zie je dat de combinatie van een meer technische en een meer creatieve instelling veel goede ideeën oplevert. Zo hadden studenten de opdracht om manieren te bedenken om stedelingen meer te betrekken bij de voedselproductie. Ze kwamen erachter dat je hiervoor geen technische oplossing moet bedenken, maar eerst onderzoeken hoe stedelingen eigenlijk naar boeren kijken voordat je een gedragsverandering kunt stimuleren.”
Is er interesse voor deze methode in het bedrijfsleven?
“Zeker. Omdat je gericht werkt vanuit een gewenste toekomst, geeft dat meer houvast voor een strategie die ze kunnen ontwikkelen voor hun dienst of product.” [Debbie Langelaan]