Vertrekkend bestuurder Hans Nederlof: 'Fontys staat op een kantelmoment'

Na negen jaar vertrekt Hans Nederlof, lid van het college van bestuur, bij Fontys. Na de zomer begint hij in een soortgelijke functie bij de Haagse Hogeschool. Nederlof was een jaar interim-manager en vervolgens bestuurslid met onder meer de portefeuilles huisvesting, financiën, personeel en digitalisering. Een afscheidsinterview met een terugblik en een vooruitblik. 

Zou je bij Fontys zijn gebleven als dat maximum van twee maal vier jaar niet had gegolden voor jou als bestuurder?

“Oeh…. Dat is een moeilijke…” 
Lange stilte.
“Misschien wel. Maar de organisatie moet ook blij zijn met mij.”

Is zij dat niet dan?

“Nou, iedereen heeft een houdbaarheidsdatum. Al heb je dat zelf meestal niet zo in de gaten. En ik vind het ook wel gezond om te vertrekken. Als ik zou zijn gebleven zou dat ook een moment zijn geweest om te gaan ‘hercontracteren’, opnieuw te bepalen wat de koers en taken zijn. Want we staan wel op een kantelmoment. Van groei naar krimp, de digitalisering, noem maar op.”

Is dat de uitdaging: dat alles in een razendsnel tempo verandert?

“Ja. Maar ik heb ook regelmatig gezegd dat de buitenwereld nog veel sneller gaat dan wij. In mijn periode hier hebben we een strategische programmaportefeuille opgezet om daar bij aan te haken. Dat resulteerde in een portfolio waardoor de hele Fontysorganisatie piept en kraakt. En dat is ook iets waar je rekening mee moet houden, met wat de organisatie aankan en de bedrijfscultuur. Je kunt niet als een olifant door de porseleinkast gaan.”

Ondertussen is er toch wel het nodige veranderd in die acht jaar. Waar kijk je met de meeste voldoening op terug?

“Allereerst op het huisvestingsprogramma ter waarde van 250 miljoen euro dat we volledig hebben volbracht. En zonder majeure oprispingen of budgetoverschrijdingen. Ik ben echt heel trots dat we dat met zijn allen voor elkaar hebben gekregen in een tijd van corona, oorlog, materialen- en mensentekorten en allerlei andere obstakels. Ik ben echt heel trots op de mensen van de dienst huisvesting en facilitair en op de aannemers.

Daarnaast toch wel het digitaliseringsvraagstuk. Van boekhouding tot leeromgeving, we zijn heel ver gekomen in de digitalisering binnen Fontys. Zo ver dat ik met enige regelmaat van onderwijsmensen van elders te horen krijg dat zij jaloers zijn op wat wij hier hebben gedaan. Bij die digitalisering ligt ook wel echt mijn passie. Veel meer dan bij financiën, terwijl ik toch uit die hoek kom en het zeker niet minder belangrijk is.”

Waar heb je slapeloze nachten van gehad als het om Fontys ging?

“Soms om kleine dingen. Zoals het afscheid moeten nemen van mensen die we moesten laten gaan. Maar ik heb ook wel wakker gelegen van die digitalisering. Dat ik lag te malen over hoe we die kar in godsnaam uit de modder moesten trekken.

Daarnaast uiteraard van die hele corona-toestand. Moest je ineens 5000 mensen besturen vanachter een beeldschermpje. Dat heeft me wel gepakt, ik had er na een aantal maanden een heel vervelend gevoel bij. Op een bepaald moment ging ik me ook echt zorgen maken over de medewerkers, de studenten. Hoe sommigen misschien thuis zaten te verpieteren.

Ik had ook moeite met de veranderde vertrouwensrelatie tussen de bestuurders onderling in die periode. Veel beslissingen werden ineens genomen door het crisisteam, waar ik geen deel van uitmaakte. Ik had het volste vertrouwen in dat team, maar het voelde wel heel erg vreemd.”

Het bestuursbesluit over de mediatheken gaf ook nogal wat reuring…

“Ja, ook daarvan heb ik wakker gelegen. Maar ik heb nooit gedacht: we laten het maar zo. Het heeft alleen allemaal veel te lang geduurd. Dat is typisch zo’n voorbeeld van hoe taai het is om van a naar b te gaan en daarin mensen mee te krijgen.”

Geldt dat niet voor alles binnen een onderwijsorganisatie, toch zeker van dit formaat? 

“Ja. Ik kan daar nog een prachtig citaat bijhalen. Maar misschien moet ik dat maar niet doen, voor het bij sommigen verkeerd valt…”

Nu maak je ons nieuwsgierig. Vertel.

“Mmmm… Nou ja. Hij is te leuk om niet aan te halen, maar neem het wel met een flinke korrel zout. Governing a university is like moving a graveyard; you don’t get much help from the people within.”

Het geeft voor mij op een komische manier aan hoe weerbarstig zo’n complexe organisatie als Fontys kan zijn bij verandering. Met alle goede bedoelingen van een ieder, daar heb ik nooit twijfel bij. We zijn met ruim 5000 overtuigde collega’s elke dag bezig om het voor de student beter te maken. En dat gaat niet altijd vanzelf.”

Dat belooft nog wat voor jouw opvolger en de andere twee bestuursleden. Want die gaan een andere tijd tegemoet, met heel andere uitdagingen. Zoals je al zei: we gaan van groei naar krimp. Sterker nog: die periode is al begonnen.

“Dat is zo. In de meerjarenplanning houden we rekening met een forse terugloop in studentenaantallen . Nee, dat leidt niet tot paniek, we zagen dit natuurlijk al aankomen vanwege de demografische ontwikkelingen. Maar het gaat wel wat sneller dan we hadden gedacht.

En dat heeft natuurlijk gevolgen voor het personeelsbestand. Ook dat zal krimpen. Voor een deel zal dat nog via natuurlijk verloop op te lossen zijn. En er komen ook plekken vrij binnen de organisatie. Maar we hebben de dienst p&o wel gevraagd om een mobiliteitsplan te maken. En dat zal geen vrijblijvend plan zijn: we komen in een situatie waarin medewerkers vaker zullen moeten accepteren wat hen tegen die tijd wordt voorgelegd.”

Is dat de voornaamste klus dadelijk voor jouw opvolger?

“In elk geval een heel belangrijke. Het goed hanteerbaar maken van die krimp. Maar daarnaast zal hij of zij ook veel tijd gaan moeten steken in de transitie van de educatieve opleidingen en in het talentgericht onderwijs.”

En wie ga jij na deze week het meeste missen bij Fontys?

“Dat antwoord is gekleurd door mijn functie en ik ben niet van de obligate antwoorden. Het klinkt daarom misschien gek maar niet direct specifieke studenten; daar heb je als bestuurder gewoon niet zo veel contact mee behalve bijvoorbeeld via de cmr (centrale medezeggenschapsraad, JL). Bovendien heb ik daar, net als met de Vereniging Hogescholen, ook in mijn nieuwe baan weer mee te maken. Ook daar zetelt het cvb in een onderwijsgebouw. Dat is echt fijn. Dan zie je toch elke dag waar je het voor doet. Want de bedoeling, onze maatschappelijke opdracht, mag nooit uit beeld raken.

Wie ik wel expliciet ga missen zijn de mensen met wie ik direct samenwerk. Mijn twee medebestuurders, de mensen van audit & control, de PMO, het secretariaat… Als bestuurder ben je zo sterk als je support is. Maar ook dienstdirecteuren en de andere collega’s van het Fontysberaad. En dus ook de cmr. Je staat ten slotte met elkaar ergens voor aan de lat en dat vraagt echte samenwerking.”

Tot slot: iedereen op de campus Rachelsmolen wist enkele jaren geleden precies of jij aan het werk was of niet. Vanwege die ontzettend opvallende Ford Mustang waar jij toen in reed. Ga je nu weer een nieuwe aanschaffen?

“Hahaha. Ja, die Mustang mis ik nog steeds. Ik ben een liefhebber van mooie auto’s en van sportief autorijden, en dat was een prachtig exemplaar. Een beschaafde 4-cilinder dat wel, die ik kocht omdat ik toen nog interim-manager was en jaarlijks soms 60.000 kilometer reed.

Nu heb ik een elektrische Hyundai. Toen ik bij die garage aankwam, zag je die verkopers denken: wat komt die nou hier doen, als je zo’n auto hebt. Hahaha. Maar in deze tijd kan dat niet meer, zo’n Mustang. Dus ik hou het bij wat ik heb. Zoals ik ook niet ga verhuizen vanwege de nieuwe baan. We wonen nu heel landelijk en ik ben te gehecht aan die rust en ruimte en aan de moestuin en boomgaard waar ik graag tijd in doorbreng.” [Jan Ligthart]