Tilburg,
05
maart
2020
|
17:36
Europe/Amsterdam

Marian Donner: "Bildung niet inzetten voor ratrace"

Waarom is ‘bildung’ – persoonlijke vorming - belangrijk en moet het een vaste waarde zijn in het hbo-onderwijs? Daarover ging donderdag de Bildungsconferentie bij Fontys. Schrijfster Marian Donner liet in de ochtend al meteen een tegendraads geluid horen. “Pas op dat bildung niet wordt misbruikt om beter aan de ratrace te kunnen meedoen.”

Donner is schrijfster van het Zelfverwoestingsboek dat als ondertitel heeft: waarom we meer moeten stinken, drinken, bloeden, branden & dansen. Donner schrijft ook voor verschillende media, zoals de Groene Denker des Vaderlands Daan Roovers.Amsterdammer. In een bekende opinie die ze schreef voor de Volkskrant geeft de kop al helder haar kijk op de wereld aan: Ode aan de loser.

Een tegendraadse gast dus, want volgens Donner is het erg oppassen met ‘bildung’. Voor je het weet wordt het gekaapt door het neoliberale gedachtengoed, waarin het vooral gaat om maximale winst. De ‘ratrace’ zoals Donner het noemt.

“In het neoliberale systeem is ook de mens een product: het individu moet behalve ‘slim’ ook ‘flexibel’ zijn, ‘makkelijk spreken in het openbaar’ en ‘stressbestendig’ zijn. Daarom moet je in jezelf investeren, want je valt altijd te verbeteren. Zo krijg je meer succes op de markt van vraag en aanbod”, legde ze uit. “En als je dat niet lukt, ligt het aan jezelf en doe je niet meer mee.”

“Het gevaar is dat bildung in het curriculum wordt opgelegd aan studenten om beter te kunnen meedoen in Tussen de lezingen door waren er workshops.deze ratrace”, waarschuwde ze. Zelf gelooft ze veel meer in docenten die zelf laten zien wie ze zijn, en echte verbinding maken met studenten. “Echte bildung is geen individuele onderneming.”

Plek in curriculum
Thijs Breukink, interim-bestuurder bij Fontys, schetste bij aanvang van de conferentie wat hij verstaat onder bildung – in de ogen van Donner wellicht het neoliberale idee. “Het gaat om talentontwikkeling, de zoektocht naar wat een mens als individu kan bijdragen aan de samenleving en ambachtelijkheid.”

Als het gaat om het opnemen van bildung in het onderwijs, heeft Fontys nog wel een weg te gaan, aldus lector Wouter Sanderse - ter ere van zijn afscheid werd de conferentie gehouden. In een eerder interview met Bron merkte hij op dat iedereen bij Fontys van goede wil is, maar dat directies er zelden prioriteit aan geven.

Denker des Vaderlands
Naast Breukink en Donner sprak vandaag ook ‘Denker des Vaderlands’ Daan Roovers. Behalve filosoof is zij docent aan de Universiteit van Amsterdam. Roovers haalde onder anderen filosoof Troubadours Bart van Rosmalen en Anouk SalemingKierkegaard aan om haar boodschap uit te leggen

Volgens Roovers deed deze filosoof meer dan 150 jaar geleden al uitspraken die nu erg van toepassing zijn. Namelijk het gevaar om jezelf te verliezen door je te veel aan te passen aan de norm, de norm van een veeleisende (wederom) neoliberale samenleving.

Ze noemde als voorbeeld studenten die werkelijk vinden dat ze álles moeten doen: reizen, twee studies, vrijwilligerswerk, goed overkomen op social media. “Het lijkt alsof ze veel keuze hebben, maar ze zijn eigenlijk machteloos.”

“Kierkegaard benoemde dat mooi: ‘afgesleten als een kiezelsteen, courant als een gangbare munt’.” Voor Roovers staat bildung voor ‘de vorming van een duurzaam karakter in een snel veranderende wereld’. “We moeten onze studenten leren om weerbaar te zijn, zodat ze stevig in hun eigen schoenen staan.”

Beste versie van jezelf
In het korte debat dat volgde gingen Donner en Roovers onder leiding van Sanderse in op de vraag: ‘Moet het hbo studenten stimuleren de beste versie van zichzelf te worden?’.

Niet verrassend schoot de term ‘beste versie van zichzelf’ met name bij Donner, die liever een ode brengt aan de loser, in het verkeerde keelgat. Maar ook bij Roovers: “De beste versie van mezelf is als ik uit de make-up kom als ik een televisieoptreden heb”, grapte ze.

Volgens Roovers heeft het hbo hierin wel een rol. “Het onderwijs kan studenten stimuleren om zichzelf te worden.” Donner ziet die rol niet: “Hoe je wordt gevormd, hangt toch ook van toeval af, Wouter Sanderse sloot het congres af.van de mensen die je toevallig tegenkomt in het leven.”

In de praktijk
Sanderse nam de regie weer terug aan het einde van de conferentie. “Marian Donner heeft me zeker geïnspireerd, met name over de rol van de docent, maar ze staat ook aan de zijlijn. Wij zien morgen onze studenten weer en moeten ons afvragen: hoe gaan we toetsen, hoe gaan we hen laten samenwerken?”

Hij somde op wat hij samen met zijn kenniskring bij het lectoraat afgelopen 7,5 jaar heeft bereikt. Meerdere opleidingen werkten eraan mee en dat heeft volgens hem zeker zijn vruchten afgeworpen.

Bij Sociale Studies was bijvoorbeeld aandacht voor relevante maatschappelijke issues door de studenten kennis te laten maken met ervaringsdeskundigen. Studenten van de Paramedische Hogeschool gingen in gesprek met ex-patiënten, om zo empathie te kweken.

Het zijn slechts een paar voorbeelden van hoe in het beroepsonderwijs aandacht kan zijn voor bildung, aldus Sanderse. “De rol van de docent zie ik daarbij vooral als reisgids.” [Petra Merkx]

Fotografie: Ted van Aanholt

Reacties (0)
Bedankt voor uw bericht.