Zelf meebeslissen of je overgaat: 'Wij zijn hier heel blij mee’
Een derde van de middelbare scholen schaft dit jaar door de coronacrisis het zittenblijven compleet af en 41 procent laat de eerder gehaalde rapportcijfers meetellen. 15 procent van de scholen kiest voor iets heel anders: ouders en leerlingen mogen zélf meebeslissen. Onderwijsexperts van Fontys reageren positief.
Fontys kent veel opleidingen waar lering kan worden getrokken uit wat nu gaande is. Door zowel docenten als studenten. In een serie artikelen laat Bron docenten en andere Fontys-experts vanuit hun discipline vertellen wat de coronacrisis blootlegt.
Het onderzoek is gedaan door de Volkskrant, onder 149 scholen die samen lesgeven aan ongeveer 20 procent van alle leerlingen in het regulier voortgezet onderwijs.
Anton van den Brink, directeur van Fontys Lerarenopleiding Sittard, vindt het afschaffen van het zittenblijven geen verstandige keuze. “Ik ben in algemene zin geen voorstander van zittenblijven, maar zie liever meer differentiatiemogelijkheden. Bijvoorbeeld wiskunde gaan volgen op een lager niveau en andere vakken op een hoger niveau.”
“Iedereen laten overgaan 
zonder te kijken naar prestaties vind ik dus ook zeker niet verstandig. Ouders laten meebeslissen wél. Soms speelt sociaal emotionele ontwikkeling ook mee en is zittenblijven of overgaan ook vanuit dat perspectief een afweging.”
“Mijn keuze zou zijn om een onderbouwd advies te geven aan leerling en ouder en daarover in gesprek te gaan. Het belang van de leerling moet voorop staan en dat heeft niet alleen met cijfers te maken.”
Van den Brink denkt niet dat het overgaan zonder goede cijfers consequenties heeft voor de studenten, in de jaren die erop volgen. “De gevolgen zullen beperkt zijn. We zien dat de overgangsnormen in de tijden voor corona ook weinig zeiden over het studiesucces van leerlingen in het vervolgonderwijs. Ik zou de gevolgen nu dus ook zeker niet overschatten.”
Heel blij mee
Hélène Leenders is associate lector bij het lectoraat Diversiteit en (Ortho)pedagogisch Handelen bij Fontys Pedagogiek. Ze is net als Van den Brink positief over het laten meebeslissen van ouders en leerlingen. “Wij als pedagogen zijn heel blij met die 15 procent die de ouders en leerlingen (in samenspraak met de docent) zelf laat beslissen of de scholier overgaat of niet.”
“Dit wordt namelijk een driehoekgesprek met een mentor. Die gaat in gesprek met de leerling en zijn ouders over hoe het met die leerling gaat, wat hij nodig heeft van de docent, hoe ouders kunnen ondersteunen en wat hij nodig heeft volgend jaar.”
“Wij vinden het helemaal geweldig dat het in dat geval niet alleen meer gaat over cijfers, maar ook over sociale en emotionele ontwikkeling. De scholieren krijgen zo eigen regie en een stem. Hun perspectief wordt gehoord.”
Hoe het thuis gaat
Niet alleen die regie is prettig volgens Leenders, maar ook dat de mentor kan zien hoe het thuis gaat. “In zo’n gesprek wordt vaak veel duidelijk. Zijn ouders heel prestatiegericht? Wordt er veel druk uitgeoefend op een scholier? Denken ouders goed mee en motiveren ze?”
“Voor een docent is zo’n gesprek handig omdat hij of zij meteen weet hoe de vlag erbij hangt. Een kind kan namelijk heel ongelukkig worden van de druk die op ‘m uitgeoefend wordt. En zo kan een mentor kinderen die in een complexe situatie thuis zitten, beter ondersteunen.”
Ouderwets systeem
“Zo’n gesprek zou eigenlijk altijd gevoerd moeten worden. Het huidige systeem is heel ouderwets. 
De docent bepaalt en beslist. Hij is natuurlijk de expert op school en de ouders hebben de expertise thuis. Maar de scholier is degene die erachter moet komen: ‘Waar sta ik en waar ga ik naartoe?’. Daarmee ga terug naar de essentie: de leerling zelf en niet alleen zijn rapportcijfers.”
Gemiste kans
De 41 procent die het overgaan en blijven zitten baseert op rapportcijfers mist een kans volgens Leenders. “Het oude systeem is veranderd door de crisis, omdat er geen rapportcijfers meer zijn gegeven. Gebruik die coronatijd voor iets positiefs.”
Ook na de coronaperiode hoopt Leenders de gevolgen te blijven zien. “Ik hoop echt dat scholen volgend jaar vaker ouders opbellen en vragen: ‘Hoe gaat het nou thuis?’, ‘Hoe staan jullie erin en hoe staat jullie zoon of dochter erin?’ en ‘Zitten jullie op één lijn?’. In dit gesprek deel je perspectieven met elkaar. Docent, ouders en leerlingen zouden een alliantie moeten vormen.” [Jacky Eickes]