Chernobyl

Een van de beste en aangrijpendste (HBO) series die ik de afgelopen jaren heb gezien is Chernobyl. Zoals de naam al zegt gaat het over de ramp met de kernreactor in het toenmalige USSR in 1986.

Dit is overigens geen TV/filmrecensie, want die hebben we tegenwoordig ook op BRON. Erg leuk overigens, ik lees ze graag. Het lijkt mij trouwens geweldig om restaurantrecensies te geven, dus daar houd ik me graag voor aanbevolen (of recensies over reizen/vakanties mag ook).

Anyway, de serie laat de gebeurtenissen voor, tijdens en na de ramp zien. Je weet natuurlijk wat er op 26 april 1986 gebeurt, maar toch is het bloedstollend spannend. Vooral de nasleep van de ramp is interessant. Het laat zien hoe verrot het (Sovjet) systeem is.

Het systeem heeft niets met de waarheid, met feiten en met kennis. Het wil slechts een narratief vertellen waarbij de staat in een gunstig daglicht komt te staan. De bestuurders, de hoge piefen zijn vooral druk bezig hun eigen straatje schoon te vegen. Ze schuiven verantwoordelijkheden rond en af. En vooral dit kostte extra veel levens.

Er werden zondebokken gezocht, in dit geval de wetenschappers. Zij werden buiten spel gezet, voor gek versleten en opgesloten in een inrichting of zelfs vergiftigd. Deze wetenschappers probeerden met gevaar voor eigen leven te zorgen dat een volgende ramp uitbleef door te wijzen op een fout in de reactor.

De serie laat met volle kracht en overtuiging zien hoe belangrijk de (onafhankelijke) wetenschap is. Hoe gevaarlijk het kan zijn als andere belangen in het spel komen, zoals politiek, macht of (voorkomen van) gezichtsverlies. Een waarschuwing ook voor al die personen die de afgelopen jaren in Nederland wetenschappers en docenten in en buiten het (hoger) onderwijs negeren of kapitellen.

Het zou een verademing en geruststelling zijn als bestuurders zouden kunnen zeggen: “Sorry mensen (of kozakken), we hebben het verkloot, we gaan er alles aan doen om het recht te zetten.” In het Russisch:  извините, мы облажались. Maar het mag in elke andere taal.

Ik weet niet wat het is de laatste tijd, maar ik voel een kille wind uit het oosten. En ik krijg opeens zin in Borsjt.

Tina ten Bruggencate is docent aan Fontys Hogeschool Toegepaste Psychologie en onderzoeker bij het lectoraat Mens en Technologie.