‘Warme technologie’ voor beter leven bij dementie

Maar liefst 100.000 euro kreeg Fontys-lector Rens Brankaert maandag met de toekenning van de Young Outstanding Researcher Award 2021. “Ongelooflijk veel”, reageert de lector enthousiast. Hij houdt zich al sinds 2012 bezig met ‘warme technologie’ voor mensen met dementie.

Waar komt jouw enthousiasme voor dit werk vandaan?
“Bij mijn afstuderen als Industrial Designer aan de Technische Universiteit in Eindhoven in 2012 betrok professor Elke den Ouden mij bij een onderzoek naar dementie en technologie. Ik werd erdoor gegrepen. Ik zag zoveel mogelijkheden om het leven van deze groep mensen te verbeteren. Ik ben vijf jaar geleden ook op dit onderwerp gepromoveerd.

Wat meespeelde is dat in dezelfde tijd mijn opa dementie kreeg. Het kwam dichtbij. Ik merkte dat ik, doordat ik door mijn onderzoek veel met deze doelgroep sprak, ook makkelijker kon praten met hem dan mijn familie, die er voor het eerst mee in aanraking kwam.

Er zit nog steeds een groot stigma op dementie en er zijn veel vooroordelen. Het wordt gezien als een homogene groep. Maar er zijn enorme verschillen; de ziekte verloopt bovendien gradueel. Technologie inzetten komt dan ook heel secuur en je moet die echt samen met de doelgroep ontwikkelen. Je kunt het niet vanachter je bureau bedenken. Dat maakt het voor mij leuk.

Ik zie ook bij de studenten met wie ik nu onderzoek doe, dat zij erdoor worden gegrepen. Aan het begin van een project organiseer ik ook altijd een lunch in een verzorgingshuis.”

Toch klinkt ‘dementie en technologie’ niet echt als een logische combinatie …
“Daarom noemen wij het ook ‘wárme technologie’. Dat is een belangrijk verschil. Ons onderzoek doen we altijd in samenwerking met de mensen die het product gaan gebruiken. In traditioneel onderzoek wordt een product gemaakt en vervolgens getest. Wij hebben een ontwerpende manier van onderzoeken.

Ontwikkelaars hebben vaak de neiging allerlei functies toe te voegen, alleen omdat het kan. Maar in ons onderzoek kijken we bij elke stap hoe de gebruiker erop reageert. Het Welthuiskompas, dat ik met deze prijs verder wil gaan ontwikkelen, had in het begin bijvoorbeeld te veel lichtjes en geluiden. Nu is dit kompas heel simpel: het enige wat de gebruiker ziet is een simpel pijltje dat hem de weg naar huis aangeeft.

Met dit kompas kunnen mensen met beginnende dementie toch nog zelfstandig naar buiten en zelf een boodschapje doen (de thuisblijver ziet ook waar hij is, red.).”

Door de vergrijzing groeit het aantal dementiepatiënten en slinkt het zorgpersoneel. Is jouw technologie daarvoor de oplossing?
“Warme technologie kan functionele taken overnemen zodat zorgpersoneel meer tijd heeft. Maar zorgpersoneel vervangen, kan deze technologie niet. Warme technologie gaat uit van het idee dat het menselijk contact verrijkt. Dat is voor ons een belangrijke waarde. Juist bij deze doelgroep is persoonlijk contact belangrijk.

Er is met technologie enorm veel mogelijk om het leven in alle gradaties van dementie bij mensen te verbeteren. Een leuk project waar we nu aan werken is een tafelrobotje, meer een bol eigenlijk. Het vraagt steeds om aandacht. Dat helpt om mensen die al verder in het proces van dementie zitten en steeds passiever worden, te activeren.”

Je werkt behalve bij Fontys ook bij de TU/e. Wat is voor jou de meerwaarde van je werk als lector bij een hbo-instelling?
“De combinatie van de zorgpraktijk en techniek vind ik fijn. Het is praktisch én wetenschappelijk. Aan de ene kant kunnen we praktijkgericht onderzoek doen en aan de andere kant bewaak ik de wetenschappelijke relevantie en positionering van ons onderzoek.

Ik werk bij Fontys Paramedische Hogeschool samen met studenten en docenten van opleidingen als Fysiotherapie en Logopedie. Fontys Hogeschool Mens en Gezondheid, zit hier maar één verdieping hoger, daarmee werkt ons lectoraat ook samen.

En dat geldt ook voor andere hogescholen van Fontys. Zo loopt er nu een onderzoek met studenten van HRM en Psychologie naar een interactieve dagkalender voor de doelgroep.

Overal komt de ontwerpende manier van onderzoeken in terug. Ik wil de studenten die bij ons lectoraat afstuderen of meedoen aan onze minors vooral meegeven dat ze steeds kritisch kijken en zich afvragen of ze de juiste vragen stellen.

Helaas kon groepsonderzoek in verzorgingshuizen afgelopen jaar door de coronamaatregelelen niet doorgaan. Maar we zijn nog wel individueel naar mensen thuis gegaan. Compleet met mondkapje en zo. Dus stil ligt het gelukkig niet door corona.” [Petra Merkx]