Wanneer komt jouw 4 minuut 33-moment?

In de ‘circulaire’ economie worden producten hergebruikt en behouden grondstoffen zo veel mogelijk hun waarde. In die zin blijft het systeem dicht bij de natuur. Klinkt sympathiek. Maar worden we nu echt gelukkiger van op koffiedik gekweekte champignons of fietsen met hemelsblauwe voorbanden? “Geluk is een groot woord. Toch maken sommige initiatieven je acuut blij. Dat is een begin...”

Geert van Seeters en Fons Claessen schreven mee aan het boek 4’33” time for a circular economy. De wonderlijke titel verwijst naar een ‘muziekstuk’ van John Cage. De orkestleden nemen plaats, stemmen hun instrument maar doen verder… niets. Claessen, projectmanager van het Fontys Circular Economy Impulse Team: “Het blijft stil, net zoals ook wij pleiten voor een pas op de plaats. De oude economie is een rat race. Stop daarmee en zoek naar nieuwe inspiratie, nieuw geluk.”

Die 4 minuut 33 staat dus voor een moment van bezinning. Maar tussen de regels van het boek door klinkt ook een startschot: laat de duurzame revolutie nu maar beginnen. Docent Marketing & Management Geert van Seeters: “Overstappen op een circulair systeem heeft veel impact. Onze samenleving moet integraal anders. Er is genoeg reden om aan te nemen dat we daarbij als mens veel winnen.”

Zichtbaarheid
Meer armslag voor de circulaire economie betekent bijvoorbeeld dat we (weer) dichter bij de natuur komen te staan. “Simpel,” zegt Van Seeters. “Die band zijn we kwijt - denk maar aan de bio-industrie. We moeten terug naar een meer natuurlijke balans waarin we als mens beter gedijen.”

Eén van de hoofdstukken uit het boek koppelt het realiseren van een droom aan een sluitend verdienmodel. “Erik van den Oord, de schrijver van dit deel, helpt bedrijven met het ontwikkelen van duurzame businessmodellen. Samen met een agrarisch ondernemer bedacht hij het concept van de kipcaravan.” Een verrijdbaar kippenhok, dat de bewoonsters naar het (gratis) voer in de natuur brengt. De kippen - van nature bosdieren - scharrelen onder de bomen en eten insecten, spinnen, enzovoorts. Daardoor leggen ze eieren met meer smaak.
“De caravan is bovendien uitgerust met een automatiek, waar je verse eieren ‘uit de muur’ kunt trekken, terwijl je de kippen ziet rondscharrelen. Je raadt het al: een blije boer, blije kippen en blije consumenten. Als je daar niet gelukkig van wordt…”
Het volledige ‘productieproces’ is zichtbaar, midden in de natuur. Transparantie is een kenmerk dat we vaker terugzien in de circulaire economie. “Bedrijven die focussen op andere dan alleen financiële waarde kunnen beter uitleggen waarom ze iets doen,” zegt Geert van Seeters.

Zo hangt in de Venlose supermarkt Beej Benders een lijst waarop staat waar de (lokale) groente- en fruitsoorten vandaan komen, welke prijs de boer ervoor heeft gekregen en wat Benders er zelf aan verdient. Fons Claessen: “Dat helpt de klant om een bewustere keuze te maken, en dat is mogelijk aanleiding voor een aangenaam gevoel van bevestiging.” De ‘oude’ economie is daarentegen deels gebaseerd op gebrek aan doorzicht. Het kan leiden tot tunnelvisie en uitwassen als sjoemel-software en horror-slachthuizen.

Sociale winst
Een ander wezenlijk kenmerk van ‘circulair’ is: coöperatie in plaats van concurrentie. Zo ging een Amerikaanse broodfabriek ertoe over om de sollicitatieprocedure te ontdoen van het competitie-element. Fons Claessen: “Zij zeggen: Mail ons maar, dan kun je morgen beginnen. Pas later blijkt wel of iemand functioneert of niet. Dat is heel sociaal: mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt worden niet langer afgewezen om de overbekende redenen.”

In diezelfde Verenigde Staten zien we een opvallende trend. “Steeds vaker komen noodlijdende bedrijven daar in handen van werknemers. Samen stichten ze een coöperatie die de leiding geheel of gedeeltelijk overneemt. Winstoptimalisatie wordt verdrongen door menselijke aspecten: zingeving, zelfbevestiging, enzovoort.”

Gewicht
De circulaire economie biedt genoeg aanknopingspunten voor een eerlijker en evenwichtiger bestaan. Volgens Fons Claessen is een groeiende groep consumenten daarnaar op zoek. “De grootste kans op geluk heb je als je nu het momentum pakt. De mensheid staat op een kruising- het moet anders met deze planeet. Over zaken als euthanasie en donorcodicil denken we lang en breed na. Laten we hetzelfde gewicht hechten aan de vraag wat voor economie we eigenlijk willen.” [Frank van den Nieuwenhuijzen]

Het boek 4'33'' time for a circular economy is verkrijgbaar in de boekhandel. Het auteursteam overweegt op dit moment een spin-off in dfe vorm van een reeks workshops.
Op donderdag 22 maart organiseert Fontys een Denk Groter Debat over circulaire economie met Energiecommissaris Ruud Koornstra. 
Het volledige programma van de Dutch Happiness Week is hier te vinden.