“Toekomst is onzekerheid en verandering”
Lector Patrick van der Duin neemt afscheid met bundel
“Wanneer je nadenkt over de toekomst, werkt onzekerheid vaak als rem. Maar onzekerheid is juist goed - die maakt de toekomst spannend en beïnvloedbaar.” Dat zegt toekomstonderzoeker Patrick van der Duin, die afgelopen september vertrok als lector bij Fontys Academy for Creative Industries. De afscheidsbundel heeft hij nog te goed. Perspectieven op de toekomst wordt op donderdag 31 mei gepresenteerd in Tilburg.
door Frank van den Nieuwenhuijzen
Hoe maak je eigenlijk een gedegen toekomst-verkenning? “Een visie op de toekomst is een mix van methode, literatuur, interviews én verbeeldingskracht. Dat laatste speelt in onze discipline een grote rol. We noemen dat de creative leap.” Bijzondere input uit interviews komt bijvoorbeeld tot stand als je niet weer aan komt zetten met de overbekende koppen uit Pauw of DWDD. “Het ondervragen van onbekende, jonge mensen leidt tot nieuwe inzichten. Gezien hun leeftijd maken zij de toekomst. Maar dat niet alleen: hun blik is fris en niet gekleurd door allerlei belangen.”
Menselijke maat
Het lectoraat ‘Futures Research & Trendwatching’ startte in 2013. Met ingang van dit schooljaar nam Van der Duin afscheid. “Mijn lectoraat bood alle ruimte om iets neer te zetten. Toch vind ik één termijn wel passend. Ons vak zit tenslotte boordevol dynamiek.”
Hij kijkt tevreden terug op zijn Fontys-tijd. “Binnen 
het onderwijs hebben we veel bereikt. Bijvoorbeeld met het verder vormgeven van vakken als scenarioplanning en trendonderzoek. Bovendien waren we als lectoraat behoorlijk zichtbaar naar de buitenwereld. De bundel die we donderdag presenteren is een mooie neerslag van de geboekte resultaten in deze vier jaar.”
Het boek telt elf prikkelende bijdragen, afkomstig uit de kenniskring van het lectoraat. Van der Duins eigen hoofdstuk gaat over het belang van sociaal-maatschappelijke aspecten in toekomstverkenningen. Oftewel: Hoe zorg je dat de ‘menselijke maat’ een duidelijke plek krijgt in een visie? “Dat doe je door bij (toekomstige) ontwikkelingen als langer leven en een toenemende diversiteit niet alleen technologische aspecten mee te nemen. Ook concrete maatschappelijke wensen moeten zo vroeg mogelijk meewegen in het proces. Hoe dat werkt, komt ook uitgebreid aan bod in de bundel.”
Boodschap
Veel toekomstvisies focussen op technologie. Volgens Van der Duin kan het evenwicht tussen mens en techniek echter zoekraken. “Kijk naar Facebook. Daar gaat het schijnbaar allang niet meer om het belang van individuele klanten of om wat maatschappelijk gezien wenselijk is. In mijn verhaal laat ik zien dat dat laatste juist essentieel is. In veel visies is die menselijke kant vaak een beetje mosterd na de maaltijd.”
Heeft Van der Duin nog een boodschap voor de toekomst? “Jawel: Change is the process by which the future invades our lives. Dat is een beetje het motto in het boek Future Shock van de beroemde futuroloog Alvin Toffler. Hij stelt: Toekomst is onzekerheid én verandering. Veranderingen brengen ons vaak in shock. Net als voor onzekerheid zijn we er bang voor. Maar dat hoeft helemaal niet. Als we ons maar bewust met de toekomst bezig houden.”
De presentatie van de afscheidsbundel Perspectieven op de toekomst - Toekomst verkennen door Fontys ACI vindt plaats op donderdag 31 mei, vanaf 15:00 uur. Plaats van handeling is het Trend Research Lab van Fontys ACI, Nieuwlandstraat 34 in Tilburg.