Opnieuw het wiel uitvinden kan heel nuttig zijn
Praktijkgericht onderzoek naar Social Labs bij Fontys
Bijna 40 initiatieven hebben zich gemeld om mee te doen aan een Fontys-breed, praktijkgericht onderzoek naar Social Labs. Het team onder leiding van Maria Custers wil dit fenomeen niet alleen inventariseren, maar ook steunen en laten floreren.
Eerst maar even een definitiekwestie: wat is een Social Lab? 
Wat maakt het anders dan een living lab, een broedplaats, een proeftuin, praktijkatelier of welke andere hippe aanduiding ook?
Projectleider Maria Custers is op zoek gegaan naar een goede definitie, maar: ''Die is er nog niet. Social Lab is een verzamelnaam voor al die initiatieven. Het is een relatief nieuw concept, dat overal in het land opduikt. Bij Fontys gebruiken we deze term, het had ook een andere kunnen zijn." In alle gevallen gaat het om initiatieven waarbij studenten, docenten en werkveld over de grenzen van school en werk heen samenwerken. "Misschien is het maar goed dat het niet tot in detail vastligt wat een Social Lab is, want daarmee kun je ook initiatieven uitsluiten. Terwijl we nu juist zicht willen krijgen op de rijkdom die we op dit grensgebied in huis hebben.''
Omdenkers
Het zijn er in ieder geval tientallen, en ze luisteren naar namen als Bean Open Lab (Hogeschool ICT), ASIA (Hogeschool Toegepaste Natuurwetenschappen), IKC-lab Hogeschool Kind en Educatie). 
Het doel van het project is om het beste uit de Social Labs te halen, dit te delen en zo mee te bouwen aan hun groei. Waarbij het er nadrukkelijk niet om gaat om blauwdrukken te ontwikkelen: ''Mensen die Social Labs oprichten zijn vaak omdenkers, zij stellen gevestigde machten en processen ter discussie. Het laatste wat zij willen is een voorgekauwd proces voor hun lab. Misschien vinden zij op een bepaald gebied het wiel opnieuw uit, maar dat willen ze juist, het is onderdeel van hun leerproces en creativiteit.''
Wat doet het onderzoek dan wel? ''Allereerst willen we erachter komen hoe Social Labs worden vormgegeven'', zegt Custers. ''Welke keuzes maken ze, bijvoorbeeld waar ze zich vestigen, fysiek en digitaal? Bij Fontys of elders? Kan iedereen er binnenlopen? Hanteren ze een tijdpad voor studenten of kan iedereen zijn eigen tempo volgen? Staan de rollen vast van de mensen die in een Social Lab werken, of kan dat wisselen? En beschikken ze over dezelfde middelen en materialen als straks in het werkveld?''
Uit de gesprekken met de initiatiefnemers van de 37 die zich meldden, moet blijken welke keuzes de labs maken en waarom. ''We zoeken de rode draden maar ook de verschillen tussen de labs.'' Vervolgens moet duidelijk worden hoe Fontys haar Social Labs het beste kan steunen en laten floreren.
Waarderend onderzoek
Custers is docent bij de International Business School in Venlo. Ze is drie dagen per week vrijgesteld voor dit 'waarderend onderzoek'. Ook zo'n hippe nieuwe term? ''We doen het onderzoek met nieuwsgierigheid naar hoe ze de labs ontwerpen en wat daarin goed werkt. Waardering is de basis. Met die houding kom je verder dan met de kritische houding van werkt-het-wel?"
Dát Social Labs vol potentieel zitten, staat niet alleen voor Custers vast. Fontys Focus 2020 noemt het verweven van onderwijs, onderzoek en werkveld zelfs een sleutel tot toekomstig succes van studenten. ''En het gaat verder dan de aansluiting tussen studie en werkveld. Docenten leren er ook veel van, en het werkveld houdt zich jong door dit soort samenwerking'', is wat Custers terug hoort van initiatiefnemers van de labs.
Spannend
Social Labs veranderen hoe dan ook de architectuur van het onderwijs, voorspelt de projectmanager. "Je kunt je afvragen of die twee wel samen kunnen bestaan, regulier onderwijs en constructies zoals in de Social Labs. Moet je niet voor één constructie kiezen, van het begin tot het einde van de opleiding? Ik spreek me daar niet over uit, er zijn mensen die daar diepgravende studies naar doen. Maar het is wel spannend om met dit praktijkgericht onderzoek aan het begin van de discussie te staan.’’ [Debbie Langelaan]
Foto: Custers in de ballenbak tijdens Lef, de inspiratiebijeenkomst van Fontys vorige maand. Zij deed daarin ook de oproep aan Social Labs om mee te doen aan het onderzoek.