Leren 'ondoceren’ op de iFontys Academy

Een groepje van ongeveer vijf docenten en een onderwijskundige van Fontys zit elke vrijdagmiddag op Strijp-T in Eindhoven bij elkaar om het te hebben over onderwijsvernieuwing. Over zaken waarover veel docenten nog best sceptisch zullen zijn: de docent als coach (ondoceren), social engaged active learning en peerfeedback. Bron ging langs bij denktank iFontys.

Het idee dat docenten moeten ‘ondoceren’, dat klinkt best heftig.
Annemarie van den Broek (Kind en Educatie): “We gebruiken de term ook wel een beetje expres, om wakker te schudden.”
Adri Cornelissen (ICT): “Het gaat erom dat de docent steeds meer coach wordt. En dat moet je leren. Je moeten leren afstand te nemen en dingen niet steeds in te vullen voor de student.”
Roy Mevissen (Journalistiek): “Iedere docent weet als hij een hoorcollege houdt dat hij de studenten binnen 20 minuten kwijt is. Je zegt: ‘zijn er nog vragen?’, maar je hoort niks. Er blijft zo weinig van hangen. Het is misschien veilig voor jezelf, op deze manier lesgeven, maar de huidige student consumeert op een andere manier. Dat geldt voor nieuws, maar ook voor onderwijs.”
Adri: “Ik ben er daarom ook niet zo blij mee dat Fontys nu de zogenaamde hybride docent uit het werkveld binnenhaalt, die hier zijn kennis over de student uitstort. Dat staat haaks op onze visie van de coachende docent waarin het veel meer gaat om didactiek. Als studenten informatie uit het werkveld nodig hebben, moeten ze het dáár opzoeken.”

Jullie introduceerden Social Engaged Active Learning (SEAL) bij Fontys. Wat houdt het in?
Adri: “Dit model komt uit Finland. Belangrijk is dat studenten in groepen samenwerken aan échte vraagstukken – wicked problems - uit het werkveld. Ze moeten álles samen doen, het hele reilen en zeilen. Als in een bedrijf zorgen ze voor de mensen, de workload en zaken als communicatie en financiën. De docentcoach begeleidt ze daarbij.

De minor Data Driven Business Lab is daarvan een voorbeeld. Er werkt nu bijvoorbeeld een groepje studenten aan zo’n ‘vinnig vraagstuk’ van PSV. Daar wordt van voetballers allerlei data verzameld. Maar wat kan trainer Mark van Bommel daarmee? Hoe kan hij die gegevens een dag na de wedstrijd terugkoppelen met zijn spelers of een goed trainingsprogramma opstellen? Daaraan werken nu studenten van verschillende opleidingen samen, zoals ict’ers en communicatiestudenten.”

Waarom vinden jullie dit beter dan ouderwets college volgen?
Annemarie: “Onderwijs lijkt te veel op een hole in the wall waar iedereen doorheen moet. Je wordt in vier jaar tijd door die mal geduwd. Maar iedere student is anders. Een gedeelte past goed in de mal en doet braaf wat gevraagd wordt, maar een groter deel niet. We zouden altijd moeten blijven leren zoals op de kleuterschool, spelend leren. Daarbij, deze methode past ook beter bij TEC for Society, waarin disciplines moeten leren samen te werken.”
Roy: “We willen veel meer werken aan de intrinsieke motivatie van studenten. Hen leerimpulsen geven, in plaats van de informatie over hen uitstorten.”
Adri: “Bij SEAL gaat om sociaal en actief leren. Sociaal omdat het in de groep is en actief omdat studenten zelf informatie moeten zoeken. Pas als je actief bent, kun je leren. Ze krijgen dan ook geen colleges. Studenten pakken het in de praktijk meteen op, zo blijkt. Ze geven elkaar ook feedback.”

Hoe voorkom je dat ze elkaar onterecht gunstig beoordelen?
Adri: “Dat doen ze niet, omdat we het niet na afloop van een project vragen, maar tussendoor. En ze weten dat als ze niet eerlijk zijn tegen groepsgenoten, ze daar later zelf last van hebben. Onze studenten hebben overigens ook zelf een peer-feedbacksysteem bedacht: Peervue. Dat kwam voort uit een vraagstuk dat studenten kregen, over het systeem van functionerings- en beoordelingsgesprekken. Een directeur van een bedrijf wilde weten hoe dat beter kon. De oplossing bleek ook goed toepasbaar op peer reviewing bij studenten.”

Probleemgestuurd leren, competentiegericht leren, flipping the classroom, en nu weer SEAL ... zitten docenten hier op te wachten?
Annemarie: “Toen wij begonnen, al in 2009, waren we vooral bezig om oplossingen te bedenken voor problemen die docenten niet als een probleem zagen. Zo richtten we eens een compleet networking system in, zodat opleidingen beter konden samenwerken. Je zou verwachten dat lessen anatomie overal bruikbaar zijn, maar in de praktijk wilden opleidingen onder het mom ‘not invented here’ helemaal niet delen. We zijn door de jaren heen steeds meer ‘vraaggestuurd’ gaan werken. Als opleidingen er behoefte aan hebben, komen wij in actie. SEAL wordt nu gebruikt bij vier opleidingen.”

Roy: “Ik schat dat driekwart van de docenten nog heel traditioneel lesgeeft bij Fontys. Hun managers brengen daar vaak ook geen verandering in. Innoveren binnen opleidingen is heel moeilijk.”
Adri: “Ik zie ook dat docenten binnen opleidingen die wél innovatief willen zijn, het vaak best lastig hebben. Terwijl ik denk: ‘koester die mensen’.”

Hoe gaan jullie daar verandering in brengen?
Annemarie: “We hebben iFontys Academy opgericht, die opleidingen en docenten kan helpen. We staan binnenkort ook op verschillende events: op het docentevent, het managementevent en op een bijeenkomst over Studiesucces. Daar vertellen we over de tool ME-scan waarmee studenten en docenten zichzelf goed leren kennen …”
Adri: “…waarmee ze beter ‘coachbaar’ worden.” [Petra Merkx]