‘Digiproof’ jurist is hard nodig
Lector Colette Cuijpers: “Het is belangrijk autonomie van de mens te beschermen”
Cyberaanvallen, apps voor gezichtsherkenning, mag je E-books eindeloos doorverkopen?, diefstal van persoonsgegevens. Over het vakgebied van Colette Cuijpers, lector Recht en Digitale Technologie, is elke dag nieuws. “De ontwikkelingen gaan snel, maar de wet- en regelgeving loopt mijlenver achter”, zegt ze. In haar lectorale rede op 5 oktober pleit zij ervoor om ‘digiproof’ juristen op te leiden.
“Onlangs kwam een man voor de rechter, nadat zijn huis was afgebrand. 
Hij zei dat hij er alles aan had gedaan om de brand te blussen, maar uit gegevens van zijn pacemaker bleek dat hij zich tijdens de brand niet erg druk had gemaakt. De rechter oordeelde daarom dat hij de brand zelf had aangestoken. Ik vind dat best discutabel. Als je een pacemaker laat plaatsen, geef je er dan toestemming voor om deze gegevens later uit te laten lezen? Nee, lijkt me.”
Vierde industriële revolutie
Het is een van de vele voorbeelden die Colette Cuijpers geeft van complexe situaties die ontstaan door digitalisering, die smachten naar een juridisch antwoord. “We zijn door kunstmatige intelligentie, robotica en biotech inmiddels in de vierde industriële revolutie beland, zoals Klaus Schwab van het World Economic Forum onlangs zei. Maar onze maatschappij is eigenlijk nog niet eens aangepast aan de enorme gevolgen van de derde industriële revolutie, de invoering van computers en internet.
Digitale technologie heeft invloed op alle traditionele juridische domeinen: straf-, privaat- en publiekrechtelijk. “Neem de verkoop van E-books. Je kunt die, anders dan papieren boeken, eindeloos doorverkopen. Mag dat? Daar loopt nu een zaak over. Toen de datingwebsite Ashley Madison werd gehackt en de gegevens openbaar werden gemaakt, kwam er een app waarmee je tegen betaling iemand kon opzoeken. Is zo’n appbouwer strafbaar? Is het heling? Het gaat ten slotte om gestolen gegevens.”
The computer says ‘no’
Dat de digitale mogelijkheden grenzeloos zijn, daar twijfelt ze niet aan. “Bekijk maar eens de science fictionserie Star Trek van vroeger. Hoeveel daar nu al van is uitgekomen. 
Het is belangrijk dat de samenleving grip houdt op technologische ontwikkelingen. Als we eerder meepraten, voorkomen we dat de techniek beslist, zoals bij de pacemaker. Of, zoals in een ziekenhuisscene uit de satirische serie Little Britain. Daarin krijgt een klant van de baliemedewerker alleen maar te horen: ‘the computer says no’. Het is belangrijk de autonomie van de mens te beschermen.”
Daarnaast vindt ze dat ook gebruikers zelf zich beter bewust moeten zijn van de consequenties van bijvoorbeeld social media-gebruik. “Ikzelf ben heel terughoudend. Google haalt allerlei gegevens uit jouw zoekgedrag. Tegen mensen die zeggen ‘ik heb niks te verbergen’, zeg ik altijd: lees dan maar eens het boek dat die titel heeft.“
Privacy beschermen
Er is op zoveel vlakken werk te verzetten dat het lectoraat van Cuijpers, sinds november actief, op drie gebieden praktijkgericht onderzoek doet. De eerste gaat over situaties die ‘impact hebben op de samenleving’, zoals het verkopen van E-books of misbruik van persoonsgegevens.De tweede gaat over technoregulering. Dat is regulering die is ingebouwd in de technologie en het bijvoorbeeld de gebruikers zo makkelijk mogelijk maakt om hun eigen privacy te beschermen. Bijvoorbeeld dat op apps de veiligste vorm standaard staat ingesteld. De derde tak gaat over digitalisering van de rechtspraak zelf en over invloed van digitale technologie op het beroep van jurist. “Er valt nog een wereld te winnen in het gebruik van Big Data”, noemt Cuijpers als voorbeeld.
Geen ‘nee-zegger’
Lector Colette Cuijpers heeft donderdag 5 oktober tijdens haar lectorale rede een duidelijke boodschap: de jurist moet ‘digiproof’ zijn. 
Juristen moeten worden opgeleid met kennis over digitale ontwikkelingen, goed op de hoogte zijn en kunnen communiceren met de bouwers van apps en systemen. “Niet om de grote ‘nee-zegger’ te worden, maar om samen met de makers vooraf te bedenken wat de consequenties zijn van producten. Visionair en verantwoord risico’s inschatten. Daarom heet mijn lectorale rede ook De jurist (digi)vertaler. We werken ook aan de invoering van een minor op dit gebied.’’ [Petra Merkx]
Colette Cuijpers is behalve lector bij de Juridische Hogeschool (samenwerking tussen Fontys en Avans Hogeschool) ook universitair hoofddocent bij het Tilburg Institute for Law, Technology, and Society van Tilburg University. Ze promoveerde ook op dit onderwerp.