Communicatiedocenten op kruistocht voor creativiteit

Ruim baan voor creativiteit - hét stokpaardje van Joris van Dooren en Coen Luijten, beiden docent Creativiteit & Branding aan Fontys Economische Hogeschool Tilburg. Al jaren verdiepen ze zich in het fenomeen en geven ze het vorm in hun werk. Volgende halte op een bijzonder pad: het boek Creativity Works!, dat vorige week verscheen. “Creativiteit is en blijft een heel belangrijke vaardigheid op de arbeidsmarkt.”

Vijf jaar terug wonnen Coen Luijten en Joris van Dooren de Denk Groter Prijs met hun Fehtex Creativiteitsgame, die studenten stapsgewijs helpt om binnen 24 uur tot een originele probleemoplossing te komen. Vervolgens startten ze binnen Fontys Economische Hogeschool Tilburg (FEHT) hun ‘Creatoraat’, een officieus lectoraat met als insteek ‘creativiteit’: “Alle kennis en kunde die we afgelopen jaren opdeden is verzameld in het boek Creativity Works!”

Wat is creativiteit?
Van Dooren: “Het blijft een lastig te vatten begrip, er zijn in de wetenschap honderden definities voor te vinden. Gelukkig zien we vaste bouwstenen. Bijvoorbeeld: iets bedenken dat er eerder niet was. Verder is er sprake van een proces dat zich voltrekt in je brein en uiteindelijk leidt tot iets dat waarde heeft. De term ‘proces’ wijst er bovendien op dat het iets is met een begin en een eind.”

Luijten: “Zoals bekend dient ‘creativiteit’ vaak als buzzword, bedoeld om je publiek te imponeren. Immers: het bekt lekker en is positief geladen. Om duidelijkheid te scheppen kiezen we in ons boek voor één specifieke omschrijving en richting, waaraan ook concrete vaardigheden vastzitten. Zoals een complete probleemstelling en een gerichte brainstorm.”

Eén van de concrete vaardigheden: het formuleren van de juiste startvraag.
Van Dooren: “Pas als je het echte probleem helder hebt, ben je in staat een goede startvraag te formuleren. Dat vraagt vaak meer onderzoek dan je zou denken. Einstein zei daarover: Als ik 1 uur de tijd heb om een probleem op te lossen, kijk ik de eerste 55 minuten naar wat er precies aan de hand is.”

Luijten: “Ook de woordkeus speelt een rol bij het opstellen van de startvraag. Formuleer scherp en inspirerend. Niet: ‘Hoe maak je een klaslokaal leuker?’ maar bijvoorbeeld: ‘Hoe bouw je een klaslokaal waaruit studenten nooit meer weg willen?’ Dit creëert zogezegd een schokeffect waardoor je anders gaat denken. Bovendien geef je direct een zwengel aan je brainstorm omdat je aanslaat op andere contexten, andere situaties waaruit mensen nooit meer weg willen.”

In dit boek betogen jullie: ‘Creativiteit is de allerbelangrijkste vaardigheid op de arbeidsmarkt’. Waarom is dat?
Van Dooren: “Robotisering is hot. Robots kunnen steeds meer, maar waar ze voorlopig afhaken is bij het mens-zijn. Ze hebben moeite met empathie, subtiele interactie en het op het eerste gezicht onlogisch verbinden van zaken die later toch waarde blijken te hebben. Met dat laatste zit je midden in het hart van creativiteit. Dat heeft de mens dus voorlopig voor op computers en robots.”

Luijten: “Juist als we erin slagen creatief te zijn en blijven, vormt robotisering geen doemscenario. Verregaande technologisering kost banen- zoals de opkomst van de pinautomaat die al 10.000 bankemployees overbodig maakte. Echter: daar staat tegenover dat er ook nieuwe functies bij komen. Banen met een andere inhoud en mindset, waarin creativiteit zwaarder meeweegt. Zeker is dat de ICT-sector fors blijft groeien. Waar die andere banen precies liggen, is nog lastig te voorspellen. Maar in algemene zin dient creativiteit om te kijken: Wat raakt mensen? Daar zit namelijk waarde. Als we dingen blijven maken waar mensen blij van worden, voegen we daadwerkelijk iets toe. Nu al kunnen we stellen: creatieve vormen als storytelling, games en design spreken mensen van nature aan. Stuur hierop dus in het onderwijs.”

Jullie zijn al langer bezig om het creatieve vermogen van studenten én docenten te vergroten. Is dat een moeizaam proces?
Luijten: “De kracht van creativiteit moet toegankelijk zijn voor iedereen... Dat is een beetje onze missie. Het Creatoraat had tot doel om ‘creativiteit’ bij FEHT geen vaag begrip te laten zijn, maar een essentieel onderdeel van het onderwijs. Dat is gelukt. De Fethex Creativitygame wordt inmiddels gespeeld in alle opleidingen. Een ander voorbeeld is de module ‘Project Spin’ in het vierde jaar van Communicatie. Hierin worden studenten ‒ puur op basis van creativiteit ‒ met een design thinking-methodiek geprikkeld om te komen met ‘Het Beste Digitale Idee van Nederland’. Ook dit boek met concrete skills en rationele handvatten om het creatieve proces te sturen kan weer gebruikt worden in het onderwijs.” [Frank van den Nieuwenhuijzen]

‘Creativity Works!- UNLEASH your Creativity, BEAT the Robot and WORK Happily ever after’ van Coen Luijten en Joris van Dooren verscheen bij BISPUBLISHERS in Amsterdam.