‘Altijd de onrust gehad om te blijven studeren’

Eigenlijk is Arno Nuijten de verpersoonlijking van het Fontys-adagium een ‘Leven lang leren’. Het is precies wat 56-jarige Heezenaar heeft gedaan, na zijn in 1984 afgeronde studie bij (de voorganger van) Fontys, en wat hij de studenten van nu ook aanraadt. Onlangs werd Nuijten benoemd tot bijzonder hoogleraar Behavioral IT Governance aan de Open Universiteit.

Begin april was het weer raak in het nieuws. Waren eerder al eens problemen gemeld met grote, honderden miljoenen kostende projecten in de IT (informatietechnologie) bij de Belastingdienst en het Ministerie van Defensie; nu was het de beurt aan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen.

Arno Nuijten weet als geen ander wat er mis kan gaan in dergelijke IT-projecten. Sinds 2009 is hij er zich in gaan verdiepen: aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit startte hij met een promotieonderzoek naar ‘de irrationele besluitvorming in grote IT-projecten’ ... en ‘schrok zich kapot’ toen hij zag hoe mensen hierbij te beïnvloeden zijn.

Broer
Terug naar 1980. Met zijn vwo-diploma op zak kon Nuijten naar de universiteit, maar hij koos voor Hogere Informatica Opleiding, de hts van ‘Fontys’ in Eindhoven. “Waarom? Mijn broer ging informatica studeren, dus ik ook. Ingewikkelder is het niet. En de TH in Eindhoven (nu TU/e, red.) had die opleiding niet.” Het ontwerpen en implementeren van systemen en processen werd na het afstuderen zijn werkterrein.

Allereerst bij brouwerij SKOL in Breda. Daarnaast bleef hij studeren, bestuurlijke informatiekunde aan de universiteit in Tilburg. “Maar ja, wat kun je dan worden? Bij de Rabobank vroegen ze vervolgens of ik IT-auditor wilde worden. Ik moest daarbij de automatisering van diverse projecten doorlichten, ook in het buitenland. Erg leuk om te doen.”

Tot het dagelijks op en neer pendelen tussen Heeze en zijn werk in Zeist hem tegen begon te staan. In 1996 nam Nuijten ontslag en begon hij voor zichzelf. Opdrachtgevers waren onder meer de rijksoverheid, ABN Amro en Achmea, en zaten tevens in het buitenland. Ook had hij verschillende rollen: als projectleider van een groot IT-project, als adviseur, auditor, interim-manager of trainer.

Van rol wisselen
Zijn advies aan hedendaagse studenten en alumni: “Wissel regelmatig van rol. Je zult jezelf verbazen en ook niet vastroesten.”

“Juist door die verschillende rollen merkte ik dat ik als buitenstaander anders naar projecten ging kijken. Bijvoorbeeld naar de risico’s ervan. De psychologische kant is belangrijker dan je denkt. Dat vond ik raar en boeiend tegelijk.”

Om dit beter te kunnen doorgronden, ging de Heezenaar naast zijn freelancewerk ‘vertellen’ over wat hij in de praktijk allemaal tegenkwam. Nuijten gaf colleges, ook op de avondleiding Bedrijfsinformatie bij Fontys. Daardoor ontdekte hij wat-ie zelf wel, maar vooral níét snapte. Dat hij geen antwoord had op sommige vragen van studenten. Waarom hij, samen met anderen bepaalde beslissingen nam.

“Ik was op enig moment verantwoordelijk voor grote IT-projecten bij een multinational. Een daarvan stak slecht in elkaar en had eigenlijk een impuls van 5 miljoen euro nodig. Het uiteindelijke argument om ermee door te gaan, was dat er al 60 miljoen euro in gestoken was ...”

Promotieonderzoek
Tien jaar geleden besloot de Fontys-alumnus om zich hierin te gaan verdiepen, aan de hand van een promotieonderzoek aan de Erasmus Universiteit. Hij ging op zoek naar mensen die er óók research naar doen en kwam terecht bij Georgia State University, waarmee hij nog steeds nauw samenwerkt.

“Ik heb me in mijn onderzoek vooral op de psychologische factoren gericht. Samen met managers deed ik experimenten. Dan gaf ik ze dezelfde informatie, maar net iets anders gepresenteerd, in termen van ‘winnen’ of ‘verliezen’. Je schrikt je kapot hoe makkelijk we daarin te beïnvloeden zijn en geneigd zijn om risico’s te nemen.”

In zijn proefschrift, waarmee hij in 2012 het research-doctoraat PhD behaalde, noemt Nuijten dit ‘casinogedrag’: “Je verliest je inzet, gaat nadenken over hoeveel je al verloren hebt, speelt verder en verliest nog meer. Het is niet eens onwil, maar zo denken wij blijkbaar.”

Oorlog
IT-projecten waarbij het geëscaleerd is en die de laatste tijd het nieuws halen, zijn daar volgens hem voorbeelden van. “Al gaat het niet alleen daarover. Je kunt bijvoorbeeld ook een oorlog beginnen waar je niet meer uit kunt stappen. Maar als je naar de literatuur kijkt, gaan de meeste casestudies over de IT. Je komt in een val te zitten en kunt niet meer stoppen.”

Bij de Open Universiteit krijgt Nuijten nu de kans om zijn onderzoek uit te bouwen met een leerstoel die hij het liefst ‘IT & gedrag’ noemt. Ook verzorgt hij er colleges over. “Ik zoek nog de samenwerking met het hbo, wellicht met Fontys? Het voordeel van een hogeschool is dat die goede contacten heeft met het regionale midden- en kleinbedrijf. Daar speelt deze problematiek namelijk ook.”

Tweede advies aan studenten en alumni: “Koester je contacten en de leuke mensen die je door de jaren heen tegenkomt. Ik heb nog met best veel medestudenten contact. Soms komt dat ook van pas. En geef wat terug aan je opleiding. Het is heel leuk om erbij betrokken te blijven en leverde mij ook nieuwe inzichten op.”

Jip-en-janneketaal
Ziet Nuijten het als zijn taak om de steeds ingewikkelder geworden IT weer toegankelijk te maken? Zijn antwoord is duidelijk: nee! “Ik voel me niet geroepen om in jip-en-janneketaal uit te leggen hoe IT in elkaar zit. Dat kunnen anderen veel beter dan ik.”

Wél wil hij in jip-en-janneketaal uitleggen hoe kennis over gedrag en IT gebruikt kan worden. “We verrichten onderzoek naar gamification. Mensen doen graag spelletjes en willen er beter in worden. Dat principe wordt gebruikt om mensen veiliger IT-gedrag te laten vertonen. Door er een spelelement in te brengen.”

Derde en laatste advies aan studenten en alumni: "Blijf studeren, ook straks naast je werk, en volg je eigen interesses. Ik ken genoeg mensen die na hun studie alleen maar zijn gaan werken en daarin later vastliepen. Zelf heb ik gelukkig altijd de onrust gehad om te blijven studeren. Dat leverde me niet altijd de gemakkelijkste weg op maar wel de leukste." [Tim Durlinger]